સિગારેટ, તમાકુ, પાન મસાલાના ભાવ વધશે, નિર્મલા સીતારમણે સેસ નાખવા બિલ રજૂ કર્યું

નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે લોકસભામાં બે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બિલ રજૂ કર્યા છે. આ બંને બિલ એવા ઉત્પાદનો પરની નવી કર વ્યવસ્થા (Tax Regime) સાથે સંબંધિત છે, જેના પર હાલમાં GST વળતર સેસ (Compensation Cess) લાગુ છે - જેમ કે સિગારેટ, તમાકુ અને પાન મસાલા.

બિલની મુખ્ય વિગતો અને ઉદ્દેશ્ય:

આ બિલ દ્વારા 'સેન્ટ્રલ એક્સાઇઝ એક્ટ, 1944' માં સુધારો કરવામાં આવશે. જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય સિગારેટ અને તમાકુ ઉત્પાદનો પરથી વળતર સેસ નાબૂદ થયા બાદ, એક્સાઇઝ ડ્યુટી (ઉત્પાદ શુલ્ક) દ્વારા મહેસૂલ એકત્ર કરવાનું ચાલુ રાખવાનો છે. આ બિલને 'કેન્દ્રીય ઉત્પાદ શુલ્ક (સુધારા) વિધેયક, 2025' નામ આપવામાં આવ્યું છે.

આ ઉપરાંત, નાણામંત્રીએ 'સ્વાસ્થ્ય સુરક્ષા અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સેસ વિધેયક, 2025' પણ રજૂ કર્યું છે. આ નવો સેસ એવા ઉત્પાદનો પર લાદવામાં આવશે જે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને જાહેર સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી માનવામાં આવે છે, જેમાં મુખ્યત્વે પાન મસાલાનો સમાવેશ થાય છે.

ટેક્સના નવા દરો અને પ્રસ્તાવ:

• હાલની સ્થિતિ: તમાકુ અને પાન મસાલા જેવા હાનિકારક ઉત્પાદનો પર હાલમાં 28% GST લાગે છે.
• નવો પ્રસ્તાવ: વળતર સેસ નાબૂદ થયા પછી, તમાકુ અને સંબંધિત ઉત્પાદનોના વેચાણ પર 40% GST અને ઉત્પાદ શુલ્ક બંને લાગશે. જ્યારે પાન મસાલા પર 40% GST ઉપરાંત 'સ્વાસ્થ્ય સુરક્ષા અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સેસ' પણ લાગુ કરવામાં આવશે.

ઉત્પાદ શુલ્ક (Excise Duty) માં સૂચિત ફેરફારો:

કેન્દ્રીય ઉત્પાદ શુલ્ક સંશોધન બિલમાં નીચે મુજબના કરવેરાનો પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો છે:

• સિગાર/ચુરુટ/સિગારેટ: 1,000 સ્ટિક પર 5,000 રૂપિયાથી લઈને 11,000 રૂપિયા સુધીની એક્સાઇઝ ડ્યુટી.
• કાચું તમાકુ: 60-70% ટેક્સ.
• નિકોટિન અને સૂંઘવાવાળા ઉત્પાદનો: 100% ટેક્સ.

નોંધનીય છે કે હાલમાં સિગારેટ પર કિંમત અનુસાર 5% વળતર સેસ અને 1,000 સ્ટિક પર 2,076 થી 3,668 રૂપિયાનો સેસ લાગે છે, જેમાં હવે મોટા ફેરફારો થવા જઈ રહ્યા છે.

સેન્ટ્રલ એક્સાઇઝ (સુધારા) બિલ, 2025

આ બિલ હાલના GST વળતર ઉપકરનું સ્થાન લેશે. આ ઉપકર હાલમાં સિગારેટ, ચાવવાની તમાકુ, સિગાર, હુક્કા, ઝરદા અને સુગંધિત તમાકુ જેવા તમાકુ ઉત્પાદનો પર વસૂલવામાં આવે છે.

ઉદ્દેશ: બિલના સમજૂતી મુજબ, તેનો પ્રાથમિક હેતુ "સરકારને કેન્દ્રીય એક્સાઇઝ ડ્યુટીના દરમાં વધારો કરવા માટે નાણાકીય જગ્યા પૂરી પાડવાનો છે, જેથી GST વળતર ઉપકર નાબૂદ થયા પછી પણ તેની અસર જાળવી રાખી શકાય."

નવું કર માળખું: વળતર ઉપકર નાબૂદ થયા પછી, તમાકુ અને સંબંધિત ઉત્પાદનો હવે આ નવી એક્સાઇઝ ડ્યુટી સાથે GST ને આધીન રહેશે.

આરોગ્ય સુરક્ષાથી રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા ઉપકર બિલ, 2025

આ બિલ ખાસ કરીને પાન મસાલા જેવા ચોક્કસ ઉત્પાદનોના ઉત્પાદન પર એક નવો ઉપકર લાદવાનો પ્રસ્તાવ મૂકે છે.

ઉદ્દેશ: બિલ અનુસાર, આ ઉપકરનો હેતુ જાહેર આરોગ્ય અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે લક્ષિત ઉપયોગ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે. આ ઉપકર અન્ય કોઈપણ ફરજો અથવા કર ઉપરાંત હશે.

સરકારી સત્તા: સરકાર પાસે અન્ય માલ કે જેના પર આ પ્રકારનો સેસ લગાવી શકાય છે તેને સૂચિત કરવાની સત્તા હશે.

કંપનીઓએ તેમના દરેક કારખાના અથવા પરિસર માટે તમામ મશીનરી અથવા પ્રક્રિયાઓ સ્વ-જાહેરાત કરવાની રહેશે, અને સેસ દરેક સ્થાન માટે એકીકૃત ધોરણે ગણવામાં આવશે.

28% GST દર નાબૂદ કરવામાં આવ્યો હોવાથી, એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે તમાકુ અને પાન મસાલા જેવા 'પાપ માલ' હવે 40 ટકાના સૌથી વધુ GST સ્લેબને આધીન રહેશે.

વળતર સેસ કેમ નાબૂદ કરવામાં આવી રહ્યો છે?

1 જુલાઈ, 2017 ના રોજ જ્યારે GST લાગુ કરવામાં આવ્યો, ત્યારે રાજ્યોને મહેસૂલ નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે વળતર સેસ સિસ્ટમ પાંચ વર્ષ માટે, 30 જૂન, 2022 સુધી લાગુ કરવામાં આવી હતી. આ સમયગાળો પાછળથી 31 માર્ચ, 2026 સુધી લંબાવવામાં આવ્યો, જેથી કેન્દ્ર સરકારે COVID-19 સમયગાળા દરમિયાન રાજ્યોને GST મહેસૂલ નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે લીધેલી લોન ચૂકવી શકાય. આ લોન ડિસેમ્બરમાં સંપૂર્ણપણે ચૂકવવામાં આવશે, તેથી વળતર સેસ સિસ્ટમ નાબૂદ કરવામાં આવશે. GST કાઉન્સિલે 3 સપ્ટેમ્બર, 2025 ના રોજ નિર્ણય લીધો હતો કે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા લેવામાં આવેલી લોન ચૂકવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તમાકુ અને પાન મસાલા પર વળતર સેસ ચાલુ રહેશે.