શું કાયદો અને વ્યવસ્થામાં ગુજરાત દેશમાં અવ્વલ છે? જાણો આ દાવાની સચ્ચાઇ

ગુજરાતની રાષ્ટ્રીય કાયદા યુનિવર્સિટી ખાતેના ઔપચારિક કાર્યક્રમમાં જાહેર થયેલા ભારત ન્યાય અહેવાલ- 2019માં ગુજરાત 18 રાજ્યોમાં આઠમા ક્રમે જાહેર થયો હતો.

ભારતના ન્યાય અહેવાલ 2019માં જણાવાયું હતું કે, ગુજરાત પોલીસમાં 12 માં, જેલના 9 માં, ન્યાયતંત્રમાં 7 માં અને કાયદાકીય સહાયમાં 6ઠ્ઠા ક્રમાંકે છે. અહેવાલમાં જે મુદ્દાઓ ઉભા થયા છે તેનું જિલ્લા-કક્ષાએ વિશ્લેષણ કરવાની જરૂર હોવાનો ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું.

ભાજપની સરકારો 25 વર્ષથી સતત દાવો કરતી આવી છે કે કાયદો અને વ્યવસ્થામાં ગુજરાત નંબર એક પર દેશમાં છે પણ આ અહેવાલે દાવાઓ ધજીયા ઉડાવી દીધા છે.

ટાટા ટ્રસ્ટ્સ દ્વારા પ્રાયોજિત, અને ડીએકેએસએચ, કોમનવેલ્થ હ્યુમન રાઇટ્સ ઇનિશિયેટિવ, કોમન કોઝ, સેન્ટર ફોર સોશિયલ જસ્ટિસ, વિધિ સેન્ટર ફોર લીગલ પોલિસી અને ટીઆઈએસએસ-પ્રેયસ સાથે ભાગીદારીમાં તૈયાર કરાયેલા, અહેવાલમાં ગુજરાત વિશેની વિગતો આપતા, માજા દરુવાલા, મુખ્ય સંપાદકે અહેવાલમાં પ્રેક્ષકોને જણાવ્યું હતું કે, ગુજરાત આઠમા અને મહારાષ્ટ્ર પ્રથમ ક્રમે છે.

આમ, ગુજરાતે 10 ના સ્કેલ પર 5.09 બનાવ્યા, જ્યારે મહારાષ્ટ્રએ 5.92 બનાવ્યા. પરંતુ, બીજી તરફ, સૌથી ખરાબ પ્રદર્શન કરનાર રાજ્ય, ઉત્તર પ્રદેશ, જેની કાયદો અને વ્યવસ્થાની સ્થિતિ આજે “ગંભીર ચિંતાનો વિષય” છે, તેણે નબળો સ્કોર મેળવ્યો છે.

અહેવાલમાં નોંધપાત્ર રીતે, અનુસૂચિત જાતિ (એસસી) પોલીસ અધિકારીઓના અનામત ભરવામાં ગુજરાતને પ્રથમ ક્રમાંક આપવામાં આવ્યો છે, અને રાજ્યએ એસસી અધિકારીના ક્વોટાને 20% વટાવી દીધું છે, અને આનાથી અનુસૂચિત જનજાતિ (એસટી) ની જગ્યાઓ ભરવામાં પણ સુધારો થયો છે.

વ્યંગની વાત તો એ છે કે પોલીસ અધિકારીઓમાં એસસી ભરતીમાં થયેલા સુધારોનો ગુજરાતમાં દલિતો અને આદિવાસીઓ સામેના ગુનાઓ ઘટાડવા પર કોઈ અસર થઈ હોય તેવું લાગતું નથી. 2018ના ઉપલબ્ધ આંકડા મુજબ, એસસી / એસટી (એટ્રોસિટી નિવારણ) અધિનિયમ, 1989 હેઠળ 1,545 જેટલા કેસ નોંધાયા હતા, જ્યારે 2003 માં રાજ્યમાં 897 કેસ નોંધાયા હતા.

ત્યારબાદ, દલિતો અને આદિજાતિ મહિલાઓ વિરુદ્ધ બળાત્કારના કેસો 2001 માં નોંધાયેલા 14 બળાત્કારના મામલામાં સાત ગણો વધ્યા છે, જે 2018 માં નોંધાયેલા 104 કેસ છે. જો કે, એસસી / એસટી એક્ટ હેઠળ નોંધાયેલા કેસોમાં દોષી ઠેરવવાનો દર 5 ટકાથી ઓછો છે 2014-2016 થી ત્રણ વર્ષ જ્યાં આંકડા ઉપલબ્ધ છે.

ધાર્મિક તુલના માટે કોઈ ડેટા ઉપલબ્ધ નથી.

બોમ્બે હાઈકોર્ટના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશ મોહિત શાહે કહ્યું, “મુખ્ય મુદ્દો કે જેને ધ્યાન આપવાની જરૂર છે તે છે કે સામાન્ય લોકો સુધી ન્યાય કેવી રીતે પહોંચાડવામાં આવે છે. ન્યાયાધીશો માટે કોઈ અનામત ક્વોટા નથી, તાલીમથી એસટી-એસટી ન્યાયાધીશોની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. ”