સફાઈકર્મીઓને માન આપીએ, તેઓ છે તો આપણી તંદુરસ્તી છે

(ઉત્કર્ષ પટેલ)

આ નાનકડું વાક્ય એક ઊંડા સત્યને સમેટે છે, જેને આપણે ઘણીવાર અવગણીએ છીએ. સવારના પહોરમાં જ્યારે આપણે ઊંઘમાંથી જાગીએ છીએ, ત્યારે ગલીઓમાં ઝાડુનો અવાજ, કચરો ભેગો કરતી ગાડીનો ઘોંઘાટ કેનાળાં સાફ કરતા કામદારોની હાજરી આપણને એક સ્વચ્છ અને સ્વસ્થ વાતાવરણ આપે છે. પણ આ સ્વચ્છતાની પાછળ જે લોકો શ્રમ કરે છે તેમની તરફ આપણું ધ્યાન કેટલીવાર જાય છે?

અને જો જાય તો તમને શું વિચાર આવે છે? બસ પોતાની જાતને પ્રશ્નનો જવાબ આપજો.

11

સફાઈકર્મી’ આ નામમાં જ એક સેવાની ભાવના સમાયેલી છે, પરંતુ આપણા સમાજમાં તેમની કિંમતને સમજવામાં આપણે ક્યાંક ઊણા ઊતરીએ છીએ.

સફાઈકર્મીઓનું આપણી સમાજ વ્યવસ્થામાં અમુલ્ય યોગદાન છે. આપણે દરરોજ સવારે ઉઠીને ચા પીએ છીએ, બાળકોને શાળાએ મોકલીએ છીએ, કામે જઈએ છીએ... આ બધું નિયમિત લાગે છે પણ આ નિયમિતતા પાછળ સફાઈકર્મીઓની મહેનત છુપાયેલી છે. જો એક દિવસ પણ શેરીઓમાં કચરો રહી જાય, નાળાં ભરાઈ જાય કે જાહેર જગ્યાએ ગંદી થઈ જાય તો આપણું જીવન અટકી જાય. તેમની હાજરી આપણા માટે એટલી સામાન્ય બની ગઈ છે કે તેમની ગેરહાજરીની કલ્પના પણ આપણે નથી કરતા. પરંતુ સત્ય એ છે કે તેઓ ન હોત તો આપણું સ્વાસ્થ્ય, આપણી સુખાકારી અને આપણી સમૃદ્ધિ બધું જ જોખમમાં મુકાઈ જાત.

સફાઈકર્મીઓ ફક્ત ગંદકી દૂર નથી કરતા, તેઓ રોગોને પણ દૂર રાખે છે. મચ્છરોની ઉત્પત્તિ, ચેપી રોગોનો ફેલાવો અને દુર્ગંધથી થતી અસુવિધા આ બધું તેમની મહેનતથી જ નિયંત્રણમાં રહે છે. આજના આધુનિક યુગમાં, જ્યારે આપણે સ્માર્ટ સિટી અને સ્વચ્છ ભારતની વાતો કરીએ છીએ, ત્યારે આ સપનાંઓને સાકાર કરવામાં સૌથી મોટો હાથ તેમનો જ છે.

આપણે હંમેશાં સફાઈકર્મીઓને તેમના કામના સાધનો ઝાડુ, ડોલ, કે ગટર સાફ કરવાના ઓજારો સાથે જ જોઈએ છીએ. પણ તેમની પાછળનું જીવન, તેમની મજબૂરીઓ અને તેમની મહેનતની કિંમત આપણે ભાગ્યે જ સમજીએ છીએ. તેઓ સવારે વહેલા ઊઠે છે, ઠંડી હોય કે ગરમી, વરસાદ હોય કે તડકો તેમનું કામ ક્યારેય નથી અટકતું. આપણે જે ગંદકીથી મોં ફેરવી લઈએ છીએ, તેને તેઓ હાથથી સાફ કરે છે. આપણે જે દુર્ગંધથી દૂર ભાગીએ છીએ, તેમાં તેઓ કલાકો સુધી કામ કરે છે.

સ્વચ્છ ભારત અભિયાન’ માં આપણા દેશના સફાઈકર્મીઓનો અદ્ભુત યોગદાન છે.

ભારત સરકારે 2 ઓક્ટોબર, 2014ના રોજ સ્વચ્છ ભારત અભિયાનની શરૂઆત કરી, જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ દેશને સ્વચ્છ, સુંદર અને આરોગ્યપ્રદ બનાવવાનો હતો. આ અભિયાને ગામડાંઓથી લઈને શહેરો સુધી સ્વચ્છતા માટેનું એક જનઆંદોલન ઊભું કર્યું. પરંતુ આ અભિયાનની સફળતા પાછળ જેમની સૌથી મોટી ભૂમિકા છે તે છે આપણા સફાઈકર્મીઓ. તેઓ આ અભિયાનના સાચા સૈનિકો છે જેમણે દિવસ-રાત મહેનત કરીને આ સપનાને સાકાર કર્યું.

12

સ્વચ્છ ભારત અભિયાન’ હેઠળ લાખો શૌચાલયો બનાવવામાં આવ્યા, જાહેર સ્થળોની સફાઈ કરવામાં આવી અને કચરાના નિકાલ માટે નવી વ્યવસ્થાઓ ઊભી કરાઈ. આ બધામાં સફાઈકર્મીઓએ પોતાની અથાક મહેનતથી યોગદાન આપ્યું. ગામડાંઓમાં ખુલ્લામાં શૌચની પ્રથાને ખતમ કરવા માટે જ્યાં સમાજને જાગૃત કરવામાં આવ્યો, ત્યાં સફાઈકર્મીઓએ નવા શૌચાલયોની સ્વચ્છતા જાળવી. શહેરોમાં કચરાને અલગ કરીને રિસાયક્લિંગની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ, અને આ કામમાં પણ તેમનું યોગદાન અમૂલ્ય રહ્યું. આ અભિયાને દેશમાં સ્વચ્છતાનું સ્તર ઊંચું કર્યું છે પણ આ સફળતા સફાઈકર્મીઓની ત્યાગ અને શ્રમ વિના અધૂરી હોત. ઉદાહરણ તરીકે, ઘણા શહેરોમાં નદીઓ અને તળાવોની સફાઈના કામમાં સફાઈકર્મીઓએ હાથથી ગંદકી દૂર કરી, જેનાથી પાણીની ગુણવત્તા સુધરી અને પર્યાવરણને ફાયદો થયો. આ ઉપરાંત, તેઓએ જાહેર સ્થળો જેવા કે રેલવે સ્ટેશન, બસ સ્ટેન્ડ અને બજારોમાં નિયમિત સફાઈ કરીને આપણને એક સ્વચ્છ અને સુરક્ષિત વાતાવરણ આપ્યું છે.

સ્વચ્છ ભારત અભિયાનની સફળતાના આંકડા આજે દુનિયા સામે છે લગભગ 10 કરોડથી વધુ શૌચાલયો બન્યા, 99% ગામડાંઓ ખુલ્લામાં શૌચમુક્ત થયા અને અનેક શહેરો સ્વચ્છતામાં ટોચ પર આવ્યા. પણ આ આંકડાઓ પાછળ સફાઈકર્મીઓની નીચે નમેલી કમર, થાકેલા હાથ અને પરસેવાથી ભીંજાયેલું શરીર છે. તેઓએ પોતાના આરોગ્યનું જોખમ લઈને, મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓમાં કામ કરીને આ અભિયાનને જમીન પર ઉતાર્યું. આજે જો ભારત સ્વચ્છતાના નકશા પર ચમકે છે, તો તેનું શ્રેય સફાઈકર્મીઓને જાય છે.

સફાઈકર્મીઓને માન આપવું એ ફક્ત શબ્દોની વાત નથી, તે એક સામાજિક જવાબદારી છે. આપણે ઘણીવાર તેમના કામને હલકું ગણીએ છીએ. પણ શું આપણે ભૂલી જઈએ છીએ કે તેમના વિના આપણું જીવન અધૂરું છે? આજે જરૂર છે કે આપણે તેમના પ્રત્યેની આપણી માનસિકતા બદલીએ. તેમને આદર આપવો એટલે ફક્ત મોટી મોટી વાતો નથી કરવી પણ તેમના કામને સન્માન આપવું, તેમની સાથે માનવીય વ્યવહાર કરવો અને તેમની સુખ સુવિધાઓનું ધ્યાન રાખવું.

13

આપણે નાની નાની શરૂઆત કરી શકીએ. ઉદાહરણ તરીકે, જ્યારે તેઓ આપણી ગલીમાં સફાઈ કરતા હોય, ત્યારે તેમની સાથે સૌજન્યથી વાત કરીએ, તેમનો આભાર માનીએ.

આપણે પોતે પણ સ્વચ્છતા જાળવીએ, જેથી તેમના પર કામનો વધારાનો બોજ ન પડે. સરકાર અને સંસ્થાઓએ પણ તેમના માટે યોગ્ય પગાર, આરોગ્ય સુવિધાઓ અને સલામત કામનું વાતાવરણ પૂરું પાડવું જોઈએ.

ઘણા લોકો અને સંગઠનો આ દિશામાં પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. કેટલાક શહેરોમાં સફાઈકર્મીઓને સન્માનિત કરવા માટે કાર્યક્રમો યોજાય છે જ્યાં તેમને પુરસ્કારો અને સન્માન આપવામાં આવે છે. આવા પ્રયાસો તેમના મનોબળને વધારે છે અને સમાજમાં તેમના પ્રત્યે સકારાત્મક દૃષ્ટિકોણ લાવે છે. આપણે પણ આવી પહેલમાં ભાગ લઈ શકીએ અને આપણા સ્તરે તેમના માટે કંઈક કરવાનો પ્રયત્ન કરી શકીએ.

14

અગત્યનું:

સફાઈકર્મીઓએ આપણા સમાજના અજ્ઞાત નાયકો છે. તેમની મહેનત વિના આપણું જીવન અશક્ય બની જાય. તેઓને માન આપવું એટલે આપણી તંદુરસ્તી અને સમાજની સુખાકારીને માન આપવું. આજે આપણે પ્રતિજ્ઞા લઈએ કે આપણે તેમના યોગદાનને માત્ર સમજીશું જ નહીં, પણ તેમના માટે ઊભા રહીશું, તેમની સાથે માનવીય વ્યવહાર કરીશું અને તેમને તેમનું યોગ્ય સ્થાન આપીશું. કારણ કે, સાચું જ કહેવાયું છે ‘સફાઈકર્મીઓ છે તો આપણી તંદુરસ્તી છે.’

(લેખક એક પ્રતિષ્ઠિત ઉદ્યોગપતિ અને સમાજસેવક છે. લેખમાં વ્યક્ત કરેલા વિચારો તેમના અંગત વિચારો છે.)

About The Author

Related Posts

Top News

ધોની, દીપિકા અને અશ્નીર ગ્રોવરના રૂપિયા ડૂબવાના? બધાએ એ કંપનીમાં લગાવેલા પૈસા જે...

ક્રિકેટર મહેન્દ્ર સિંહ ધોની, બોલિવુડ એક્ટ્રેસ દીપિકા પાદુકોણ અને શોર્ટ ટેન્કની પહેલી સીઝનમાં જજ રહેલા અશ્નીર ગ્રોવરના લાખો રૂપિયાના...
Business 
ધોની, દીપિકા અને અશ્નીર ગ્રોવરના રૂપિયા ડૂબવાના? બધાએ એ કંપનીમાં લગાવેલા પૈસા જે...

કોચિંગ વગર JEE મેઈન્સમાં 100 પર્સન્ટાઈલ, આ છે સાઈ મનોગનાનો ગોલ્ડન રુલ અને લક્ષ્ય!

JEE મેન્સ સત્ર-2 (એપ્રિલ સત્ર)નું પરિણામ જાહેર કરવામાં આવ્યું છે. આ સત્રમાં, વિવિધ રાજ્યોના કુલ 24 વિદ્યાર્થીઓએ ...
Education 
કોચિંગ વગર JEE મેઈન્સમાં 100 પર્સન્ટાઈલ, આ છે સાઈ મનોગનાનો ગોલ્ડન રુલ અને લક્ષ્ય!

જનોઈ પહેરીને વિદ્યાર્થીને એક્ઝામ હોલમાં જતા રોકાયો, પરીક્ષા અધિકારી સસ્પેન્ડ

કર્ણાટકના શિવમોગામાં આદિચુંચનગિરી સ્કૂલમાં કોમન એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ (CET) આપવા ગયેલા વિદ્યાર્થીઓ પાસેથી જનોઈ ઉતારવાના મામલો સામે આવ્યા બાદ, ...
National 
જનોઈ પહેરીને વિદ્યાર્થીને એક્ઝામ હોલમાં જતા રોકાયો, પરીક્ષા અધિકારી સસ્પેન્ડ

અંબાલાલ પટેલે જણાવ્યું- આ વર્ષે ગુજરાતમાં કેવી રહેશે વરસાદની ઋતુ

અત્યારે ઉનાળાની સીઝન ચાલી રહી છે, અને રાજ્યમાં મિશ્રા ઋતુનો અનુભવ થઈ રહ્યો છે. સવારે વાદળછાયું વાતાવરણ જોવા મળી...
Gujarat 
અંબાલાલ પટેલે જણાવ્યું- આ વર્ષે ગુજરાતમાં કેવી રહેશે વરસાદની ઋતુ
Copyright (c) Khabarchhe All Rights Reserved.