પાવર બેંકને લઈ કડક વલણ કેમ અપનાવી રહી છે એરલાઇન કંપનીઓ?

દક્ષિણ કોરિયામાં એરબસ A321ના CEOમાં આગ લાગવાનું કારણ બહાર આવ્યું છે. સ્થાનિક અધિકારીઓએ જણાવ્યું છે કે આગનું કારણ પાવર બેંક હતું. દક્ષિણ કોરિયાના ગુમહાઈ આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાનમથક પર 28 જાન્યુઆરી, 2025 ના રોજ એર બુસાનના એક પેસેન્જર વિમાનમાં આગ લાગી હતી. આમાં ત્રણ લોકોને સામાન્ય ઈજા થઈ હતી. 

દક્ષિણ કોરિયાના પરિવહન મંત્રાલયે 14 માર્ચે જણાવ્યું હતું કે તપાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે પાવર બેંક ખરાબ થઈ ગઈ હતી. જેના કારણે વિમાનમાં આગ લાગી ગઈ. પાવર બેંક વિમાનના ઉપરના ભાગમાં સ્થિત હતી, જ્યાં આગ સૌથી પહેલા લાગી હતી.

તપાસકર્તાઓનું કહેવું છે કે તેમને જે પાવર બેંક મળી હતી તેના પર બળવાના નિશાન હતા. જોકે, તે જાણી શકાયું નથી કે પાવર બેંકની બેટરી કેમ ખરાબ થઈ. મહત્વની વાત એ છે કે આ ફક્ત એક વચગાળાનો તપાસ અહેવાલ છે. વિમાનનો અંતિમ તપાસ અહેવાલ સામે આવવાનો બાકી છે.

વિશ્વભરની એરલાઇન્સ કંપનીઓ સુરક્ષા કારણોસર ઘણા વર્ષોથી સામાનમાં પાવર બેંક રાખવા અંગે માર્ગદર્શિકા જારી કરી રહી છે.

તેમાં લિથિયમ આયન બેટરી હોય છે. આ બેટરીઓ તીવ્ર ગરમી ઉત્પન્ન કરવામાં સક્ષમ છે. કોઈપણ ખામીને કારણે શોર્ટ સર્કિટ થવાની શક્યતા રહે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય નાગરિક વિમાનન સંગઠને 2016 માં પેસેન્જર વિમાનોમાં પાવર બેંકને કેરી-ઓન લગેજ (કેબિન બેગેજ)માં લઈ જવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.

દક્ષિણ કોરિયામાં એરબસ વિમાનમાં આગની ઘટના બાદ એર બુસાનના અધિકારીઓએ પણ કડક સુરક્ષા પગલાં લેવાનું શરૂ કરી દીધું છે.

અધિકારીઓએ જાહેરાત કરી છે કે તેઓ મુસાફરોને તેમના સામાનમાં પાવર બેંક લઈ જવાની મંજૂરી આપશે નહીં.

સિંગાપોર એરલાઇન્સ 1 એપ્રિલથી વિમાનમાં પાવર બેંકના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવા જઈ રહી છે.

તો, ચાઇના એરલાઇન્સ અને થાઇ એરલાઇન્સ પણ સમાન નિયમો લાગુ કરી રહી છે.

લિથિયમ બેટરીના કારણે જહાજોમાં આગ લાગવાની ઘટનાઓ પહેલા પણ બની છે.

માર્ચ 2017 માં, ઓસ્ટ્રેલિયાના મેલબોર્નથી બેઇજિંગ જતી ફ્લાઇટમાં એક મહિલાના હેડફોન ફાટ્યા હતા. આના કારણે તેનો ચહેરો બળી ગયો. મહિલા પોતાના હેડફોન ફાટવાનો અવાજ સાંભળીને ઊંઘમાંથી જાગી ગઈ અને તેણે તરત જ તેને કાઢીને ફ્લોર પર ફેંકી દીધા.

અકસ્માત બાદ, એવું બહાર આવ્યું કે આ અકસ્માત લિથિયમ આયન બેટરીમાં ખામીને કારણે થયો હતો.

અગાઉ, સિડનીમાં એક વિમાનને રોકી દેવામાં આવ્યું હતું, કારણ કે તેના બેગેજ ડબ્બામાંથી ધુમાડો નીકળતો જોવા મળ્યો હતો .

બાદમાં ખબર પડી કે સામાનમાં રાખેલી લિથિયમ આયન બેટરીમાં આગ લાગી ગઈ હતી.

યુકે એન્વાયર્નમેન્ટલ સર્વિસીસ એસોસિએશને 2022 ના એક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે કચરાના ઢગલા અને કચરાના નિકાલ એકમોમાં દર વર્ષે 700 થી વધુ આગ લાગવાની ઘટના નોંધાય છે. આમાંની મોટાભાગની ઘટનાઓ ફેંકી દેવાયેલી લિથિયમ બેટરીઓને કારણે થાય છે.

લિથિયમ આયન બેટરી નુકસાન અથવા તૂટવાના કારણે વિસ્ફોટ થઈ શકે છે. આ બેટરીઓનો ઉપયોગ ફક્ત પાવર બેંકોમાં જ નહીં પરંતુ ટૂથબ્રશ, રમકડાં, મોબાઇલ ફોન અને લેપટોપમાં પણ થાય છે.

આવી બેટરીઓમાં બે ઇલેક્ટ્રોડ હોય છે જે એકબીજાથી અલગ રાખવામાં આવે છે અને તેમાં લિથિયમ આયન કણો હોય છે. જ્યારે આ બેટરીઓ ચાર્જ થાય છે, ત્યારે તેમાં હાજર આયનો તેમની મૂળ સ્થિતિમાં પાછા ફરે છે.

જો બેટરીને નુકસાન ન થયું હોય, તો તેનો ઉપયોગ કરવો સલામત છે પરંતુ જો બેટરીના બે ઇલેક્ટ્રોડ સંપર્કમાં આવે તો તે વિસ્ફોટ થઈ શકે છે અને બેટરીમાં રહેલા રસાયણો આગનું કારણ બની શકે છે.