કેમ ટીમ ઈન્ડિયાની જર્સી પર દેખાતી કંપનીઓ એક પછી એક ગાયબ થઈ જાય છે?

ભારતીય ક્રિકેટ ટીમની જર્સી પર સ્થાન મેળવવું એ કોઈપણ કંપની માટે ગર્વ અને પ્રતિષ્ઠાની વાત છે. પરંતુ વિચિત્ર સંયોગ એ છે કે, 21મી સદીમાં, ટીમ ઈન્ડિયાની જર્સીનું મુખ્ય સ્પોન્સરશિપ મેળવનારી કંપનીઓ કોઈ કાનૂની કે નાણાકીય વિવાદમાં ફસાઈ ગઈ. આ સાથે, તે કંપની પણ ઊંચાઈથી જમીન પર આવી ગઈ. હવે તેમાં એક નવું નામ ડ્રીમ11 ઉમેરાયું છે. સંસદ દ્વારા ઓનલાઈન ગેમિંગ બિલ પસાર થયા પછી, ડ્રીમ11 પણ પોતાનો સામાન ભરી લીધો છે અને તેની જગ્યા ટાયર બનાવતી કંપની એપોલો ટાયરે લઈ લીધી છે, જે એક મેચ માટે 4.5 કરોડ રૂપિયા BCCIને ચૂકવવાની છે.

અહીં તમને જણાવી દઈએ કે, 21 ઓગસ્ટ (ગુરુવાર)ના રોજ રાજ્યસભા દ્વારા ઓનલાઈન ગેમિંગ પ્રમોશન અને રેગ્યુલેશન બિલ, 2025 પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. આ બિલ લોકસભામાં પહેલાથી જ પસાર થઈ ચૂક્યું હતું, તેથી હવે રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી મળ્યા પછી, આ બિલ કાયદાનું સ્વરૂપ લેશે. આ બિલમાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે કોઈપણ ગેમિંગ એપ જેમાં પૈસાનો વ્યવહાર હોય તેના પર સંપૂર્ણપણે પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે.

આમાં નસીબ આધારિત અને કૌશલ્ય આધારિત રમતોનો સમાવેશ થાય છે. ડ્રીમ11 પણ કૌશલ્ય-આધારિત શ્રેણીમાં આવે છે, તેથી બિલ કાયદામાં આવતાની સાથે જ ભારતમાં ડ્રીમ11ની હાલની કામગીરી સંપૂર્ણપણે બંધ થઈ ગઈ છે. ડ્રીમ11 પહેલા, બાયજુ, ઓપ્પો, સ્ટાર ઈન્ડિયા અને સહારાએ BCCI સાથે કરાર કર્યા હતા, પરંતુ તે બધાની સફર મુશ્કેલીઓથી ભરેલી હતી...

સહારા (2001-2013): ચાલો પહેલા સહારા વિશે વાત કરીએ, જો કોઈ બ્રાન્ડ નામ ભારતીય ક્રિકેટ ટીમની જર્સી સાથે સૌથી લાંબા સમય સુધી સંકળાયેલું રહ્યું હોય, તો તે સહારા ગ્રુપ હતું. સહારા 12 વર્ષ સુધી ભારતીય ટીમની જર્સીનું મુખ્ય પ્રાયોજક હતું. આ સમય દરમિયાન, ભારતીય ટીમ 2003ના વર્લ્ડ કપ ફાઇનલમાં હારી ગઈ, જ્યારે તે T20 વર્લ્ડ કપ 2007 અને ODI વર્લ્ડ કપ 2011ની વિજેતા બની. ટીમ ઈન્ડિયા સાથે આટલી લાંબી ભાગીદારી છતાં, સહારાનો વ્યવસાય ધીમે ધીમે ડગમગવા લાગ્યો.

સહારા ગ્રુપે તેના બે હાઉસિંગ બોન્ડ દ્વારા રોકાણકારો પાસેથી લગભગ 24,000 કરોડ રૂપિયા એકત્ર કર્યા હતા. જોકે, સેબી (સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા)નું માનવું હતું કે આ પૈસા ગેરકાયદેસર રીતે અને નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરીને એકત્ર કરવામાં આવ્યા હતા. 2012માં, સુપ્રીમ કોર્ટે સહારાને આ બધા પૈસા રોકાણકારોને પરત કરવાનો આદેશ આપ્યો અને તેને સેબીમાં જમા કરાવવા કહ્યું. સહારાએ કોર્ટના આદેશોનું યોગ્ય રીતે પાલન કર્યું નહીં. 2014માં, ગ્રુપના ચેરમેન સુબ્રત રોયની ધરપકડ કરવામાં આવી. 2023માં સુબ્રત રોયનું અવસાન થયું, પરંતુ રોકાણકારોને પૈસા પરત કરવાની પ્રક્રિયા હજુ પણ ચાલુ છે.

સ્ટાર ઈન્ડિયા (2014-2017): સહારા પછી, બોર્ડ ઓફ કંટ્રોલ ફોર ક્રિકેટ ઇન ઇન્ડિયા (BCCI)એ સ્ટાર ઈન્ડિયા સાથે સોદો કર્યો. 2014-17નો તે સમયગાળો વિરાટ કોહલી અને રોહિત શર્મા માટે ખૂબ જ ખાસ હતો અને તેઓએ આ સમયગાળામાં ઘણા રન બનાવ્યા. જોકે, આ દરમિયાન, સ્ટાર ઈન્ડિયાની સમસ્યાઓ વધી ગઈ. વોલ્ટ ડિઝનીની માલિકીની સ્ટાર પર બજાર પ્રભુત્વનો દુરુપયોગ કરવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો. આગળ જતા આ કંપનીની પકડ નબળી પડી ગઈ અને તેને Jio સાથે મર્જ કરવું પડ્યું.

ઓપ્પો (2017–2020): ચીની કંપની ઓપ્પોએ BCCI સાથે 1079 કરોડ રૂપિયાનો મોટો સોદો કર્યો, જે પાંચ વર્ષ માટે હતો. જોકે, ઓપ્પોને અપેક્ષિત નફો ન મળ્યો અને કંપની માટે સ્પોન્સરશિપ ખર્ચ ભારે થવા લાગ્યો. આ સમય દરમિયાન, નોકિયા અને ઇન્ટરડિજિટલ સાથેના પેટન્ટ વિવાદોએ કંપનીની સમસ્યાઓમાં વધુ વધારો કર્યો. પરિણામે, ઓપ્પોએ આ કરાર અધવચ્ચે જ તોડી નાખ્યો.

BYJU'S (2020-2022): વર્ષ 2020માં, BYJU'Sએ ભારતીય ટીમના જર્સીના મુખ્ય પ્રાયોજક તરીકે ઓપ્પોની જગ્યા લઇ લીધી. પરંતુ ટૂંક સમયમાં કંપની ઊંચાઈથી નીચે પડી ગઈ. 2022 સુધીમાં તેનું મૂલ્ય 22 અબજ ડોલર થઈ ગયું, જે પાછળથી શૂન્ય થઈ ગયું. કંપની પાસે BCCIને ચૂકવવા માટે પૂરતા પૈસા પણ નહોતા. BCCIએ 158 કરોડ રૂપિયા વસૂલવા માટે NCLT (નેશનલ કંપની લો એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ)નો સંપર્ક કર્યો હતો.

ડ્રીમ11 (2023થી આજ સુધી): ત્યારપછી ડ્રીમ11એ 2023માં 3 વર્ષ માટે ભારતીય ટીમની કીટ માટે સ્પોન્સરશિપ રાઇટ્સ મેળવ્યા. BCCI સાથે ડ્રીમ11નો આ સોદો 358 કરોડ રૂપિયામાં થયો હતો. શરૂઆતમાં તેને એક મોટો સોદો માનવામાં આવતો હતો, કારણ કે ડ્રીમ11 ફેન્ટસી ગેમ્સ રમતા વપરાશકર્તાઓમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય બની ગયું હતું અને તેનો ક્રિકેટ સાથે સીધો સંબંધ પણ હતો.

2021-22માં, ડ્રીમ11 પર 1200 કરોડ રૂપિયાની GST કરચોરીનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. આ વિવાદની ડ્રીમ11ની છબી અને વિશ્વાસ પર ઊંડી અસર પડી હતી. હવે નવું ઓનલાઈન ગેમિંગ બિલ તેના બિઝનેસ મોડેલ પર સીધો હુમલો છે. આનાથી માત્ર કંપનીની કમાણી પર અસર થશે નહીં, પરંતુ ટીમ ઈન્ડિયાની જર્સીમાંથી તેનું નામ પણ દૂર થઈ શકે છે.

BCCIના આ સ્પોન્સર્સની વાર્તા બોલિવૂડ સુપરસ્ટાર્સ જેવી જ છે. પહેલા શાહરુખ, સલમાન, આમિરની ફિલ્મો હિટ થતી હતી. પરંતુ હવે તેમની ઘણી ફિલ્મો ફ્લોપ થઈ ગઈ છે. જેમ કે- ઠગ્સ ઓફ હિન્દુસ્તાન, લાલ સિંહ ચઢ્ઢા, ટ્યુબલાઈટ, કિસી કા ભાઈ કિસી કી જાન.

સુપરસ્ટાર બનવાથી લોકપ્રિયતા મળે છે, પરંતુ સફળતા હંમેશા ગેરંટી હોતી નથી. જર્સી સ્પોન્સર્સ સાથે પણ આવું જ બન્યું છે. તમને નામ મળે છે, ઓળખ મળે છે, પરંતુ ઘણીવાર પરિણામ ખાસ મળતું નથી. આગળ જતાં BCCI માટે સૌથી મોટો પડકાર એવો બ્રાન્ડ શોધવાનો હશે જે દબાણ અને પ્રચારનો સામનો કરી શકે.