સરકારો જ્યારે સાંભળતી નથી ત્યારે જનઆંદોલનો થાય છે

ભારત એક લોકશાહી પ્રધાન દેશ છે જ્યાં પ્રજાનો અવાજ સર્વોપરી છે. ગુજરાત જેનો ઇતિહાસ સમૃદ્ધ અને સંઘર્ષથી ભરેલો છે તેમાં આઝાદી પછીના સમયગાળામાં વિવિધ સરકારો દરમિયાન અનેક જનઆંદોલનો થયા છે. આ આંદોલનો પ્રજાના અસંતોષ, અન્યાય અને સામાજિક આર્થિક અસમાનતાના પરિણામે ઉદ્ભવ્યા છે. જ્યારે સરકારો પ્રજાની આકાંક્ષાઓ અને જરૂરિયાતોને સંભાળવામાં નિષ્ફળ જાય છે ત્યારે પ્રજા આંદોલનોનો માર્ગ અપનાવે છે.

ગુજરાતની સ્થાપના 1 મે, 1960ના રોજ થઈ જ્યારે મુંબઈ રાજ્યમાંથી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર અલગ થયા. આઝાદી પછી ગુજરાતમાં મુખ્યત્વે કોંગ્રેસનું શાસન રહ્યું પરંતુ 1970ના દાયકાના અંતમાં કટોકટી દરમિયાન કોંગ્રેસની લોકપ્રિયતા ઘટી અને ભાજપ ધીમે ધીમે જનસ્વીકૃત શક્તિશાળી બન્યું. આ સમયગાળામાં અનેક આંદોલનો થયા જેમાં નીચેના મુખ્ય છે.

નવનિર્માણ આંદોલન (1974):

આ આંદોલન ગુજરાતના ઇતિહાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ ઘટના હતી. 1970ના દાયકામાં કોંગ્રેસ સરકારના શાસન દરમિયાન ભ્રષ્ટાચાર, મોંઘવારી અને બેરોજગારીના મુદ્દે વિદ્યાર્થીઓ અને મધ્યમ વર્ગે આંદોલન શરૂ કર્યું. આ આંદોલનથી ચીમનભાઈ પટેલની સરકારનું પતન થયું અને ગુજરાતમાં રાજકીય જાગૃતિનો નવો યુગ શરૂ થયો.

પાટીદાર અનામત આંદોલન (2015):

ભાજપ સરકારના શાસન દરમિયાન હાર્દિક પટેલના નેતૃત્વમાં પાટીદાર સમુદાયે OBC અનામતની માંગણી માટે આંદોલન શરૂ કર્યું. આ આંદોલન રાજ્યભરમાં ફેલાયું અને રાજકીય રીતે મહત્વપૂર્ણ બન્યું.

નારીવાદી આંદોલનો:

1980ના દાયકા પછી ગુજરાતમાં દહેજ મૃત્યુ અને બળાત્કાર જેવા મુદ્દાઓ સામે સ્ત્રીઓએ આંદોલનો કર્યા. આ ચળવળો સામાજિક જાગૃતિ અને કાનૂની સુધારાઓની દિશામાં મહત્વની રહી.

જનઆંદોલનો એ સંકેત છે કે સરકારો પ્રજાની લાગણીઓ અને જરૂરિયાતોને સમજવામાં નિષ્ફળ રહી છે. ગુજરાતના ઇતિહાસમાં જોવા મળે છે કે જ્યારે સરકારો ભ્રષ્ટાચાર, અન્યાય કે આર્થિક અસમાનતા જેવા મુદ્દાઓને ઉકેલવામાં નિષ્ફળ જાય છે ત્યારે પ્રજા આંદોલનો દ્વારા પોતાનો અવાજ ઉઠાવે છે. લોકશાહીમાં સરકારની પ્રથમ જવાબદારી છે પ્રજાની લાગણીઓને સમજવી અને તેમની સમસ્યાઓનું નિરાકરણ લાવવું. સક્ષમ નેતૃત્વ આ માટે અત્યંત જરૂરી છે. નેતાઓએ પ્રજાની સમસ્યાઓને સમજી પારદર્શક અને જવાબદાર શાસન આપવું જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે વલ્લભભાઈ પટેલે દેવી આંદોલન દરમિયાન લોકોની લાગણીઓને સમજી અને તેને રાષ્ટ્રીય ચળવળ સાથે જોડીને સામાજિક સુધારા લાવ્યા. આજે પણ નેતાઓએ આવી સંવેદનશીલતા દર્શાવવાની જરૂર છે.

ગુજરાતના આંદોલનો એ દર્શાવે છે કે લોકશાહીમાં પ્રજાનો અવાજ દબાવી શકાતો નથી. નવનિર્માણ આંદોલન, દેવી આંદોલન, પાટીદાર આંદોલન અને નારીવાદી ચળવળો એ બધા સામાજિક અને રાજકીય પરિવર્તનના પ્રતીકો છે. સરકારોએ આ આંદોલનોમાંથી શીખવું જોઈએ કે પ્રજાની લાગણીઓ અને માંગણીઓને અવગણવાથી અસંતોષ વધે છે. સક્ષમ અને સંવેદનશીલ નેતૃત્વ દ્વારા જ સરકારો આંદોલનોને રોકી શકે છે અને સમાજમાં સમૃદ્ધિ અને શાંતિ સ્થાપી શકે છે. લોકશાહીની સફળતા ત્યારે જ સુનિશ્ચિત થશે જ્યારે પ્રજા અને સરકાર વચ્ચે સંવાદ અને વિશ્વાસનો સેતુ મજબૂત રહેશે.