શું જિગ્નેશ મેવાણી ગુજરાતના દલિત સમાજનું સબળ નેતૃત્વ સાબિત થશે?

જિગ્નેશ મેવાણી ગુજરાતના રાજકારણમાં એક એવું નામ છે જે દલિત સમાજના પ્રશ્નો અને અધિકારોની લડત સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલું છે. એક સામાજિક આંદોલનકારથી રાજકારણી બનેલા મેવાણીએ ટૂંકા સમયમાં પોતાની આગવી ઓળખ ઊભી કરી છે. જિગ્નેશનું વ્યક્તિત્વ, નેતૃત્વ અને સમાજ હિત માટેની પ્રતિબદ્ધતા ચર્ચાનો વિષય રહી છે. પરંતુ શું તેઓ ગુજરાતના દલિત સમાજનું સબળ નેતૃત્વ સાબિત થશે? શું કોંગ્રેસ જિગ્નેશને પૂરતું પીઠબળ આપી શકશે કે પછી રાજકીય દબાણો વચ્ચે તેમનો માર્ગ બદલાશે? આ પ્રશ્નો ગુજરાતના રાજકીય અને સામાજિક પરિદૃશ્યમાં મહત્વના છે.

મેવાણીનું વ્યક્તિત્વ અને નેતૃત્વ:

જિગ્નેશ મેવાણીની રાજકીય સફરની શરૂઆત ઉના આંદોલન (2016)થી થઈ જ્યાં દલિત યુવાનો પર થયેલા અત્યાચાર સામે તેમણે આક્રમક અવાજ ઉઠાવ્યો. આ આંદોલન દ્વારા તેમણે દલિત સમાજના હકો ખાસ કરીને જમીન અધિકાર અને સામાજિક ન્યાયના મુદ્દે રાષ્ટ્રીય ધ્યાન ખેંચ્યું. તેમનું નેતૃત્વ યુવાનોમાં ખાસ કરીને લોકપ્રિય રહ્યું છે કારણ કે તેઓ રૂઢિગત રાજકારણથી અલગ નિખાલસ અને આક્રમક શૈલી અપનાવે છે. એક વક્તા તરીકે જિગ્નેશની ક્ષમતા અને લોકો સાથે સીધો સંવાદ સાધવાની રીતે તેમને દલિત સમાજના એક શક્તિશાળી પ્રતિનિધિ તરીકે ઉભરવામાં મદદ કરી છે. 

મેવાણીની વિશેષતા એ છે કે એ માત્ર દલિત મુદ્દાઓ પૂરતા મર્યાદિત રહ્યા નથી. તેમણે આદિવાસી, ઓબીસી અને અન્ય સમાજના પછાત વર્ગોના પ્રશ્નોને પણ ઉઠાવ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે પાટણ જિલ્લાના ભિલવણ ગામે દલિત લગ્ન પ્રસંગે થયેલા હુમલા અંગે પીડિતોને ન્યાય અપાવવા સક્રિય ભૂમિકા ભજવી હતી. આ ઉપરાંત મહીસાગરમાં દલિત આદિવાસી ઓબીસી રેલીની પરવાનગી નામંજૂર થવા સામે પણ આક્રોશ વ્યક્ત કર્યો હતો. આ બધું દર્શાવે છે કે તેઓ સમાજના વંચિત વર્ગોના હિતો માટે સતત લડત આપી રહ્યા છે.

કોંગ્રેસનું પીઠબળ અને રાજકીય ભવિષ્ય: ૨૦૧૭માં વડગામથી ધારાસભ્ય તરીકે ચૂંટાયેલા મેવાણીએ કોંગ્રેસના સમર્થનથી ચૂંટણી જીતી હતી અને પછીથી કોંગ્રેસમાં જોડાયા. ગુજરાતમાં કોંગ્રેસની નબળી સંગઠનાત્મક સ્થિતિ અને આંતરિક ઝઘડાઓને કારણે મેવાણી જેવા નેતાઓને પૂરતું પીઠબળ મળ્યું નથી. ઉદાહરણ તરીકે તાજેતરની પેટાચૂંટણીઓમાં કોંગ્રેસનો પરાજય અને પ્રદેશ અધ્યક્ષ પદ માટે ચાલતી લોબિંગ મેવાણીની રાજકીય મહત્વાકાંક્ષાઓ માટે પડકારો ઊભા કરે છે. કેટલાક સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટ્સમાં એવી ચર્ચા છે કે મેવાણીને ગુજરાત કોંગ્રેસના પ્રમુખ તરીકે નિયુક્ત કરવા જોઈએ જે તેમની લોકપ્રિયતા અને સમાજમાં પકડનો સંકેત આપે છે.

જોકે ગુજરાતનું રાજકીય વાતાવરણ ભાજપના વર્ચસ્વ હેઠળ છે અને ભાજપે અગાઉ પણ દલિત નેતાઓને પોતાની તરફ આકર્ષવાના પ્રયાસો કર્યા છે. મેવાણીની વિચારધારા અને આંદોલનકારી અભિગમને જોતાં તેમનું ભાજપ તરફ જવું અકલ્પનીય લાગે છે. જિગ્નેશની સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટ્સમાં ભાજપ સરકાર અને પોલીસની નિષ્ક્રિયતા સામે સતત ટીકા જોવા મળે છે જેમ કે ધ્રાંગધ્રામાં દલિતો પર થયેલા અત્યાચારના મામલે. આ દર્શાવે છે કે તેઓ વિચારધારાગત રીતે કોંગ્રેસની નજીક અને ભાજપની વિરુદ્ધ રહેવાની શક્યતા વધુ છે.

જિગ્નેશ મેવાણી ગુજરાતના દલિત સમાજના નેતૃત્વ તરીકે નોંધપાત્ર અવકાશ  ધરાવે છે કારણ કે તેમનું વ્યક્તિત્વ નિખાલસ, નિર્ભીક અને સમાજ હિતને પ્રાથમિકતા આપનારું છે. તેમની આંદોલનકારી પૃષ્ઠભૂમિ અને યુવા નેતૃત્વ તેમને અન્ય રાજકારણીઓથી અલગ પાડે છે. જોકે તેમની સફળતા કોંગ્રેસની આંતરિક એકતા અને સંગઠનાત્મક શક્તિ પર નિર્ભર કરે છે. ભાજપનું રાજકીય વર્ચસ્વ અને કોંગ્રેસની નબળાઈઓ મેવાણી માટે પડકારો છે પરંતુ તેમની વિચારધારા અને લડતની ભાવના તેમને ભાજપ તરફ જવાથી રોકે તેવી શક્યતા વધુ છે. દલિત સમાજના સબળ નેતા તરીકે જિગ્નેશનું ભવિષ્ય તેમની સતત પ્રતિબદ્ધતા અને રાજકીય વ્યૂહરચના પર નિર્ભર રહેશે.