ભારત, ચીન અને રશિયા... જો આ ત્રણેય ભેગા થઇ જાય તો અમેરિકાનું શું થાય?

ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે હવે ભારત પર 50 ટકા ટેરિફ લાદવાની ધમકી આપી છે. ટ્રમ્પનો આ ટેરિફ 27 ઓગસ્ટથી અમલમાં આવશે, પરંતુ તેનાથી અમેરિકાને વધુ નુકસાન થશે, કારણ કે ભારતમાંથી નિકાસ થતી વસ્તુઓ અમેરિકામાં જ મોંઘી થશે, એટલે કે ત્યાં મોંઘવારી વધશે. બીજી તરફ, ભારતના લોકો પર તેની કોઈ અસર નહીં પડે. પરંતુ હા, ટ્રમ્પના આ કૃત્યને કારણે ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેના સંબંધો બગડતા દેખાય છે.

ભારતમાં, ટ્રમ્પના આ વલણને કારણે સરકાર અને જનતા બંનેનું વલણ કડવાશભર્યું બનવા લાગ્યું છે. PM નરેન્દ્ર મોદીએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું કે, ખેડૂતોનું હિત અમારા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે અને અમે તેને દરેક કિંમતે સુરક્ષિત રાખીશું. ભારત અંગે ટ્રમ્પની જાહેરાત પર ચીન અને રશિયાએ પણ તીવ્ર પ્રતિક્રિયા આપી છે. ટ્રમ્પના આ પગલાંથી ફરી એકવાર ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે કે, શું ભારત, રશિયા અને ચીન એક સાથે આવવા જોઈએ, જેથી અમેરિકા સહિત પશ્ચિમી દેશોનું વર્ચસ્વ ઓછું થઈ શકે?

હવે કલ્પના કરો કે, ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેના સંબંધો બગડી ગયા છે અને વિશ્વની ત્રણ મોટી શક્તિઓ- રશિયા, ચીન અને ભારત, જે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના વલણથી નારાજ છે, એક થઈને લશ્કરીથી લઈને ટેકનોલોજી અને પૈસા સુધી બધું શેર કરવાનું શરૂ કરે છે, તો... શું ડૉલરનું શાસન સમાપ્ત થઇ જશે? શું અમેરિકાનો સુપરપાવર તરીકેનો દરજ્જો સમાપ્ત થશે? ચાલો આવા કેટલાક પ્રશ્નોના જવાબો પણ શોધીએ.

PM નરેન્દ્ર મોદી ચીનની મુલાકાતે જવાના છે. ભારતના PMની ચીન મુલાકાત ચીન અને ભારત વચ્ચેના સંબંધોને મજબૂત બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, એવી અટકળો લગાવવામાં આવી રહી છે કે, ભારત-ચીન અને રશિયા એક થઈ શકે છે અને આર્થિક મોરચે અમેરિકાને પાઠ ભણાવી શકે છે. જોકે આ હાલમાં દૂરની વાત લાગે છે, પરંતુ જો આવું થાય તો... સૌ પ્રથમ, વિશ્વનું શક્તિ સંતુલન બદલાઈ શકે છે.

પ્રથમ- અત્યાર સુધી અમેરિકા અને યુરોપ સમગ્ર વિશ્વ પર પ્રભુત્વ ધરાવતા હતા. જો ભારત-રશિયા-ચીન એક સાથે આવે છે, તો તે અમેરિકા-યુરોપના પ્રભુત્વને પડકારશે. એશિયન બજારનું પ્રભુત્વ વૈશ્વિક સ્તરે જોવા મળશે.

બીજું- અત્યાર સુધી ડૉલર સમગ્ર વિશ્વ પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે, પરંતુ આ ત્રણેય દેશો લાંબા સમયથી US ડૉલર પરની નિર્ભરતા ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. ચીન યુઆનમાં, રશિયા રૂબલમાં અને ભારત રૂપિયામાં વેપાર કરી રહ્યું છે અથવા તેને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં, ત્રણેય ભેગા થઈને એક નવી ચલણ અથવા ચુકવણી પ્રણાલી બનાવી શકે છે, જે ડૉલરને પડકાર આપી શકે છે.

ત્રીજું- અમેરિકાએ યુરોપ સાથે FTA ડીલ કરી છે. બીજી બાજુ, જો આ ત્રણેય દેશો ભેગા થાય છે, તો તેઓ એશિયન વેપાર નેટવર્ક બનાવી શકે છે. આનાથી કાચા માલ, ઉત્પાદન અને ટેકનોલોજીની વહેંચણી થઈ શકે છે. એટલે કે, સમગ્ર વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થા બદલાઈ શકે છે.

ચોથું- આ ત્રણેય દેશો સંરક્ષણ અને ટેકનોલોજીની દ્રષ્ટિએ એક મોટી શક્તિ તરીકે ઉભરી આવશે. ચીનની ઉત્પાદન શક્તિ અને ભારતનો પ્રતિભા પૂલ અને IT શક્તિ મળીને એક નવો લશ્કરી અને તકનીકી બ્લોક બનાવી શકે છે.

પાંચમું- આ ત્રણેય દેશોના ભેગા થવાને કારણે વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઇન પણ બદલાઈ શકે છે. પશ્ચિમી દેશો પર વિશ્વની નિર્ભરતા ઘટી શકે છે. વિશ્વ ભારત, ચીન અને રશિયા સાથે વેપાર કરવામાં વધુ રસ દાખવી શકે છે.

પરંતુ રાજકીય, સામાજિક અને ભૌગોલિક કારણોસર, હાલમાં આ શક્ય લાગતું નથી. કારણ કે ભારત અને ચીન વચ્ચેનો સરહદ વિવાદ અને પરસ્પર અવિશ્વાસ હજુ સુધી સમાપ્ત થયો નથી. રશિયા અને પશ્ચિમી દેશો વચ્ચેની લડાઈ આમાં વધુ સમસ્યાઓ ઊભી કરી રહી છે.

બીજી તરફ, ભારત બહુ-સંરેખણ નીતિનું પાલન કરે છે. તે સમગ્ર વિશ્વને સમાન દ્રષ્ટિકોણથી જુએ છે અને અન્ય દેશોને તેના મિત્ર માને છે. ભારત અમેરિકા, યુરોપ અને અન્ય દેશો સાથે વેપાર ભાગીદાર છે. બીજી તરફ, ટ્રમ્પનો ટેરિફ ભારત માટે એટલો મોટો ખતરો નથી જેટલો તે અમેરિકા માટે ખતરો બની શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ટ્રમ્પનો ટેરિફનો ભય લાંબા સમય સુધી ટકવાનો લાગતો નથી.