હાઈ કોર્ટે એવો કયો નિર્ણય આપ્યો કે એક ઝાટકે બિહારના 20 હજાર શિક્ષકો બેરોજગાર થયા

બિહારમાં B.Ed પાસ કરનારા 20 હજારથી વધુ રોજગાર શિક્ષકો (બિહાર પ્રાથમિક શિક્ષકો)ને પટના હાઈકોર્ટ તરફથી મોટો ઝટકો લાગ્યો છે. હાઈકોર્ટે પ્રાથમિક (વર્ગ 1 થી 5)માં નોકરી કરતા B.Ed પાસ શિક્ષકોને અયોગ્ય જાહેર કર્યા છે. છઠ્ઠા તબક્કા હેઠળ તેમની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું છે કે માત્ર D.El.Ed ડિગ્રી ધરાવતા ઉમેદવારોને જ આ ભરતી માટે લાયક ગણવામાં આવશે. પટના હાઈકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ K. વિનોદ ચંદ્રનની બેન્ચે આ નિર્ણય આપ્યો છે.

આજે 7મી ડિસેમ્બરથી BPSC શિક્ષક ભરતી પરીક્ષાનો બીજો તબક્કો શરૂ થઈ રહ્યો છે. આના એક દિવસ પહેલા જસ્ટિસ K. વિનોદ ચંદ્રન અને જસ્ટિસ રાજીવ રાયની ડિવિઝન બેન્ચે B.Ed પાસ શિક્ષકોની લાયકાત અંગે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો હતો. કોર્ટે કહ્યું કે, 'અમે બંધારણની કલમ 141 હેઠળ સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયથી બંધાયેલા છીએ. રાજ્યએ પણ આ નિર્ણયનું પાલન કરવું પડશે. સુપ્રીમ કોર્ટની ત્રણ જજની બેન્ચ વર્ગ 1 થી 5 સુધીના શિક્ષકોની નિમણૂક અંગે સ્પષ્ટ નિર્ણય આપી ચુકી છે, આવી સ્થિતિમાં, B.Ed ઉમેદવારોને પ્રાથમિક શાળાના શિક્ષકો તરીકે નિમણૂક માટે પાત્ર ગણી શકાય નહીં.'

અરજદારોના વકીલે કહ્યું કે, કોર્ટે પોતાના આદેશમાં છઠ્ઠા તબક્કા હેઠળ પ્રથમથી પાંચમા ધોરણ સુધીના બાળકોને ભણાવવા માટે B.Ed પાસ ઉમેદવારોની નિમણૂક કરવાના સરકારી આદેશને રદ કર્યો છે. આ આદેશ પછી ખાલી પડેલી જગ્યાઓ પર ફરીથી ભરતી પ્રક્રિયા શરૂ કરવામાં આવશે. કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં એમ પણ કહ્યું કે, રાજ્ય સરકારે 2010માં નેશનલ કાઉન્સિલ ફોર ટીચર એજ્યુકેશન (NCTE)ની મૂળ સૂચના મુજબ માત્ર લાયકાત ધરાવતા ઉમેદવારોની જ નિમણૂક કરવી પડશે. રાજ્ય સરકાર એ પણ સુનિશ્ચિત કરશે કે કેટલી જગ્યાઓ ખાલી છે અને તે જગ્યાઓ કેવી રીતે ભરવાની છે.

બિહારમાં, વર્ષ 2021માં શિક્ષકની ભરતીનો છઠ્ઠો તબક્કો મ્યુનિસિપલ બોડી અને ત્રિ-સ્તરીય પંચાયતના ધોરણે કરવામાં આવ્યો હતો. આ નિમણૂક પ્રક્રિયા પછી, પટના હાઈકોર્ટમાં ઘણી અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી, જેમાં પ્રાથમિક શાળાઓમાં શિક્ષકોના પદ પર B.Ed પાસ ઉમેદવારોની નિમણૂક પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. 2022માં છઠ્ઠા તબક્કામાં, 52 હજાર શિક્ષકોને પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા. જેમાં ધોરણ 1 થી 5ના 22 હજાર શિક્ષકો હતા. સરકારે આ તમામને બે વર્ષમાં બ્રિજ કોર્સ કરાવી આપવાનો હતો, જે આજ સુધી સરકાર કરી શકી નથી.

આ બાબતમાં, રાજ્ય સરકારે, 28 જૂન, 2018ના રોજ NCTE દ્વારા બહાર પડાયેલ એક સૂચનાને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે, NCTE એ B.Ed પાસ ઉમેદવારોની વર્ગ 1 થી 5 ના શિક્ષકોની જગ્યાઓ પર નિમણૂકને મંજૂરી આપી છે. તેના નોટિફિકેશનમાં, NCTEએ B.ed ઉમેદવારોને પ્રાથમિક (વર્ગ 1 થી 5)માં ભણાવવા માટે લાયક જાહેર કર્યા હતા. પરંતુ રાજસ્થાન સરકાર આ નોટિસ સાથે સહમત ન હતી અને માત્ર D.El.Ed. અથવા જેઓ BTC પાસ કરે છે તેમને ભરતી માટે લાયક ગણવામાં આવે છે. આ હુકમ સામે B.ed ઉમેદવારોએ હાઈકોર્ટમાં અપીલ કરી હતી. તેમની દલીલ એવી હતી કે, અન્ય રાજ્યો NCTE ધોરણો હેઠળ B.Ed કરે છે. તેઓ પાસ થયેલા ઉમેદવારોને પ્રાથમિક શિક્ષકોની જગ્યાઓ પર પુનઃસ્થાપિત કરી રહ્યા છે, પરંતુ સરકાર તેમને નોકરી આપી રહી નથી. આ અંગે હાઇકોર્ટમાં સુનાવણી હાથ ધરવામાં આવી હતી. જે પછી, 25 નવેમ્બર, 2021ના રોજ, NCTEની સૂચનાને નકારી કાઢવામાં આવી હતી અને BTC અને D.El.ED ઉમેદવારોની તરફેણમાં નિર્ણય આપવામાં આવ્યો હતો.

હાઈકોર્ટના નિર્ણય સામે રાજસ્થાનની B.ed પાસ થયેલા ઉમેદવારો સુપ્રીમ કોર્ટમાં પહોંચ્યા હતા. 11 ઓગસ્ટ, 2023ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટમાં જસ્ટિસ અનિરુદ્ધ બોઝની બેન્ચે 2018ની NCTE નોટિફિકેશનને પણ ફગાવી દીધી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે B.ed પાસ થયેલા ઉમેદવારો પાસે ધોરણ 1 થી 5 ના બાળકોને ભણાવવા માટે જરૂરી કુશળતા અને અભિગમ નથી. ત્યારપછી આ આદેશ તમામ રાજ્યોમાં લાગુ થઈ ગયો. બિહારમાં 1.70 લાખ શિક્ષકોની ભરતીમાં B.Ed પાસ ઉમેદવારોનું પરિણામ પણ આ આધારે અટકાવી દેવામાં આવ્યું હતું. તેઓ પ્રાથમિક શિક્ષક ન બની શક્યા. જ્યારે 3 લાખ 90 હજાર B.Ed પાસ ઉમેદવારોએ શિક્ષકની ભરતીમાં ભાગ લીધો હતો. પરંતુ ત્યારબાદ D.L.ed પાસ કરનારાઓનું જ પરિણામ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું, અને હવે હાઈકોર્ટે પણ સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ મુજબ B.ed પાસ ઉમેદવારોને ઝટકો આપ્યો છે. તેના નિર્ણયની સાથે કોર્ટે સરકારને ભરતી પ્રક્રિયા નવેસરથી શરૂ કરવાનો આદેશ પણ આપ્યો છે.