' સૌને અન્ન... સૌને પોષણ...' પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીનો એક ઉમદા સંકલ્પ

(ઉત્કર્ષ પટેલ)

"સૌને અન્ન... સૌને પોષણ..." એ પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીનો એક દૂરંદેશી અને માનવતાવાદી સંકલ્પ છે જે ભારતના દરેક નાગરિકના જીવનમાં આરોગ્ય, સમૃદ્ધિ અને સમાનતા લાવવાનું સ્વપ્ન જુએ છે. આ સંકલ્પ ફક્ત શબ્દોનું કહેણ નથી પરંતુ એક એવી પ્રતિજ્ઞા છે જે દેશના ગરીબ, વંચિત અને નબળા વર્ગોને ખોરાક અને પોષણની ખાતરી આપે છે. આજના સમયમાં જ્યારે ભારત વિકાસના નવા શિખરો સર કરી રહ્યું છે આવો સંકલ્પ દેશની પ્રગતિને સાચા અર્થમાં સર્વસ્પર્શી બનાવવાની દિશામાં મહત્વનું પગલું છે.

"સૌને અન્ન... સૌને પોષણ..."નો મૂળ ઉદ્દેશ્ય કુપોષણ જેવી સમસ્યાઓને દૂર કરવાનો છે. ભારતમાં લાખો લોકો બાળકો આજે પણ ભૂખ્યા પેટે સૂઈ જાય છે અને બાળકોમાં કુપોષણનું પ્રમાણ પણ ચિંતાજનક છે. આ સંકલ્પનો પાયો એ વિચાર પર રચાયેલો છે કે દરેક વ્યક્તિને પૂરતું અને પૌષ્ટિક ભોજન મળે જેથી તેમનું શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય સુધરે. પ્રધાનમંત્રી મોદીની આ પહેલ ફક્ત ખોરાકની પૂર્તિ સુધી મર્યાદિત નથી પરંતુ તે પોષણની ગુણવત્તા પર પણ ભાર મૂકે છે જે દેશની ભાવિ પેઢીને સશક્ત બનાવવા માટે જરૂરી છે.

આ સંકલ્પનું બીજું મહત્વનું પાસું એ છે કે તે સામાજિક સમાનતાને પ્રોત્સાહન આપે છે. ગરીબી, જાતિ, ધર્મ કે પ્રદેશના ભેદભાવ વિના દેશના દરેક નાગરિકને ખોરાકનો અધિકાર મળવો જોઈએ. આ એક એવો સિદ્ધાંત છે જે ભારતના બંધારણની ભાવના સાથે સીધી રીતે જોડાયેલો છે. પ્રધાનમંત્રીનો આ દૃષ્ટિકોણ ગાંધીજીના "અંત્યોદય"ના વિચારને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે જેમાં સમાજના સૌથી નીચલા સ્તરના વ્યક્તિનો ઉદ્ધાર એટલે સમગ્ર સમાજની ઉન્નતિ.

આ સંકલ્પને સાકાર કરવા માટે ભારત સરકારે અનેક યોજનાઓ અને કાર્યક્રમો શરૂ કર્યા છે. "પ્રધાનમંત્રી ગરીબ કલ્યાણ અન્ન યોજના" આનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. આ યોજના હેઠળ લાખો ગરીબ પરિવારોને મફત અનાજ પૂરું પાડવામાં આવે છે. ખાસ કરીને કોવિડ19 મહામારી દરમિયાન આ યોજનાએ લોકોના જીવનમાં મોટો ફરક આણ્યો. આ ઉપરાંત "પોષણ અભિયાન" દ્વારા સરકારે બાળકો, ગર્ભવતી મહિલાઓ અને સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ માટે પોષણની ગુણવત્તા સુધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે.

આંગણવાડી કેન્દ્રો દ્વારા બાળકોને પૌષ્ટિક આહાર આપવામાં આવે છે જ્યારે "મિડ-ડે મીલ" યોજના શાળાઓમાં ભણતા બાળકોને ભોજન પૂરું પાડીને શિક્ષણ અને આરોગ્ય બંનેને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ યોજનાઓ દ્વારા સરકારે ખોરાકની સુરક્ષા અને પોષણના સ્તરમાં સુધારો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, જે "સૌને અન્ન... સૌને પોષણ..."ના સંકલ્પને ચરિતાર્થ કરે છે.

આ સંકલ્પની સફળતા ફક્ત સરકારના પ્રયાસો પર નિર્ભર નથી પરંતુ તેમાં સમાજની સક્રિય ભાગીદારી પણ જરૂરી છે. ખાનગી સંસ્થાઓ, બિન-સરકારી સંગઠનો (NGOs) અને સામાન્ય નાગરિકોએ પણ આ મિશનમાં યોગદાન આપવું પડશે. ખોરાકનો બગાડ ઘટાડવો, ગરીબોને ભોજનનું દાન કરવું અને પોષણ અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી જેવા નાના પગલાં પણ મોટો ફેરફાર લાવી શકે છે. ખાદ્ય પદાર્થ ઉદ્યોગ સાથે જોડાયેલા લોકો પણ પૌષ્ટિક ઉત્પાદનોનું ઉત્પાદન વધારીને આ સંકલ્પને સફળ બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે

આ સંકલ્પને સાકાર કરવા માટે હજુ ઘણા પડકારો છે. ગામડાઓમાં ખોરાકની પહોંચ, શિક્ષણનો અભાવ અને આર્થિક અસમાનતા જેવી સમસ્યાઓને દૂર કરવી જરૂરી છે. ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરીને ખાદ્ય વિતરણ વ્યવસ્થાને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવવી જોઈશે. આ ઉપરાંત, પોષણ અંગે શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવું પણ મહત્વનું છે જેથી લોકો પોતાના આહારમાં સુધારો કરી શકે.

આખરે... 

"સૌને અન્ન... સૌને પોષણ..." એ ફક્ત એક નારો નથી પરંતુ ભારતને સ્વસ્થ, સમૃદ્ધ અને સશક્ત રાષ્ટ્ર બનાવવાનું એક મિશન છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીનો આ ઉમદા સંકલ્પ દેશના દરેક નાગરિકને ભૂખ અને કુપોષણથી મુક્તિનું સ્વપ્ન દેખાડે છે. જો સરકાર, સમાજ અને વ્યક્તિઓ એકસાથે આ દિશામાં કામ કરશે તો ભારત એક એવું રાષ્ટ્ર બની શકશે જ્યાં કોઈ ભૂખ્યું ન રહે અને દરેકને પોષણ મળે. આ સંકલ્પની સફળતા એટલે ભારતની સાચી પ્રગતિ.

(લેખક એક પ્રતિષ્ઠિત ઉદ્યોગપતિ અને સમાજસેવક છે. લેખમાં વ્યક્ત કરેલા વિચારો તેમના અંગત વિચારો છે.)