ઘેટા-બકરાને પણ થાય છે કોરોના જેવો રોગ, દવા નથી એટલે રસી જ ઉપાય છે

કોરોના જેવા લક્ષણો ધરાવતો બકરી પ્લેગ ગુજરાતમાં જોવા મળે છે. બકરીના પ્લેગ તરીકે પણ ઓળખાતા પીપીઆર (પેસ્ટ ડેસ પિટિટ્સ રુમિનન્ટ્સ) રોગને લીધે દર વર્ષે હજારો બકરા અને ઘેટા મૃત્યુ પામે છે. રસીકરણ એક માત્ર ઉપાય છે. જેની કોઈ દવા નથી. ગુજરાતમાં 18 લાખ ઘેટા અને 50 લાખ બકરી છે. રોગના કારણે ઉન, માંસ અને દૂઘમાં વર્ષે રૂપિયા 500 કરોડ માલધારીઓ ગુમાવે છે. 

નજીકના સંપર્ક દ્વારા બકરામાં ફેલાય છે. આ રોગને લીધે તાવ, બકરીના ઘા, ઝાડા, ન્યુમોનિયા અને બકરા અને ઘેટાંના બકરાના મૃત્યુ થાય છે. ફેફસાંના બેક્ટેરિયલ ચેપથી ખાંસી અને છીંક આવવાથી રોગનો ઝડપી ફેલાવો પણ શક્ય છે. બકરામાં રોગ ઘેટાં કરતાં ઝડપથી ફેલાય છે.

સૌથી વધુ રોગ 66.66 ટકા બકરીમાં અને 35.71 ટકા ઘેટામાં જમ્મુમા હવા મળ્યો હતો. ગુજરાતમાં 36.7 ટકા નાના પ્રાણીઓમાં જોવા મળે છે જેમાં ઘેટીમાં 39.16 ટકા અને બકરીમાં 35.9 ટકા દોવા મળેલો હતો. કૃષિ અને પશુપાલન વિભાગ આ અંગે ચિંતિત છે.

કેન્દ્ર સરકાર આ રોગના કારણે રૂપિયા 1.67 કરોડનું નુકસાન થતું હોવાનું કહે છે. પણ ખાનગી રીતે થયેલા એક સરવેમાં બહાર આવ્યું છે કે, બકરાં અને ઘેટાંમાં પીપીઆર રોગને કારણે રૂ.8895.12 કરોડનું આર્થિક નુકસાન થયું છે. ગુજરાતમાં રૂપિયા 400થી 500 કરોડ જેવું થતું હોવાનું તેના પરથી તારણ નિકળે છે.

ગુજરાતમાં ઉનના ઉત્પાદનમાં 2018-19માં માત્ર 0.31 ટકાનો વધારો હતો. જે 2021માં વધવાના બદલે ઘટી ગયું છે. 20 લાખ કિલોથી વધારે ઉનનું ઉત્પાદન રહ્યું નથી. 18 લાખ દૂધ આપતી બકરીઓ છે. એક બકરી રોજ 500 ગ્રામ દૂધ આપે છે. 3.20 લાખ ટન વર્ષે દૂધ પેદા થતું હોવાનું અનુમાન છે. 33 હજાર ટન માંસ પેદા થાય છે. 40 હજાર ઘેટાઓની કતલ માંસ માટે કરવામાં આવે છે. બધા મળીને 3 કરોડ પશુ-પક્ષીની હત્યા કરીને માંસ મેળવાય છે. બકરીમાંથી 3 હજાર ટન માંસ મેળવાય છે.

આ રોગનો મૃત્યુ દર 50 થી 80 ટકા સુધી હોય છે. જો રોગ વધે તો તે 100 ટકા મોત થાય છે.  આ રોગની અસર સૌથી વધુ કુપોષી ઘેટાંમાં થાય છે.દારૂ, ઈથર અથવા સરળ ડીટરજન્ટના ઉપયોગથી વાયરસ સરળતાથી નાશ કરી શકાય છે.પીપીઆર ચેપ ઘેટાનું રૂ, ઘાસચારામાં ફેરફાર, એક સ્થળેથી બીજા સ્થળે ભ્રમણ, નવા ખરીદેલા પશુ, હવામાનમાં ફેરફાર થવાના કારણે પણ પીપીઆર ચેપ ફેલાય છે.

પીઆરપીના લક્ષણો

તીવ્ર તાવ, મોં ફોલ્લાઓ,  આંખોમાં પાણી, નાક, ઝાડા, શ્વેત કોશિકાઓની તકલીફ, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, જેવા લક્ષણો બતાવે છે. ત્રણ-ચાર દિવસના તાવ પછી, બકરાને હાયપર મ્યુકોસ અથવા લોહિયાળ ઝાડા થાય છે. ગૌણ બેક્ટેરિયલ ન્યુમોનિયાને લીધે બકરીઓમાં શ્વાસ અને ખાંસી સામાન્ય છે. બીમાર બકરી ચેપના એક અઠવાડિયામાં મરી જાય છે.

ફેફસાંના ગૌણ બેક્ટેરિયલ ચેપને રોકવા માટે ઓક્સીટેટ્રાસાયક્લાઇન અને ક્લોરેટ્રેસાઇક્લાઇન દવાઓ છે. પીપીઆર રસી મુખ્યત્વે સબટ્રોપિકલ આબોહવામાં વપરાય છે. એન્ટિ-વાયરલ દવા હજી ઉપલબ્ધ નથી. બકરીનું હોમોલોગસ રસી એ પી.પી.આર. અટકાવવાનો એકમાત્ર અસરકારક માર્ગ છે. રસીકરણ પહેલાં ઘેટાંના બકરાને એન્ટિબાયોટિક્સ આપવી જોઈએ.