ટ્રમ્પ કેમ ઘાંઘા થઈ ગયા છે? જાણો કયા દેશોની કરન્સીથી ડરી રહ્યા છે?

અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે તાજેતરમાં ડૉલરની વૈશ્વિક સર્વોપરિતા બચાવવા માટે આક્રમક વલણ અપનાવ્યું છે. તેનું સૌથી મોટું કારણ વિશ્વના ઘણા દેશો દ્વારા US ડૉલર પર નિર્ભરતા ઘટાડવાના પ્રયાસો છે. ટ્રમ્પે બ્રિક્સ દેશો (બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન, દક્ષિણ આફ્રિકા) અને તેમના નવા સાથી દેશોને ચેતવણી આપી છે કે, જો તેઓ ડૉલરની જગ્યાએ વૈકલ્પિક ચલણ રજૂ કરવાનો પ્રયાસ કરશે, તો અમેરિકા 10 ટકાથી 100 ટકા સુધીના ટેરિફ લાદી શકે છે અને આવા દેશોને અમેરિકન બજારમાંથી બહાર કાઢી મુકવામાં આવશે.

ટ્રમ્પનો ડૉલર પરનો આગ્રહ તેમના નિવેદનો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે. તેમણે મંગળવારે કેબિનેટની બેઠકમાં કહ્યું હતું કે, ડૉલર ચલણની દુનિયાનો રાજા છે અને અમે તેને આ રીતે જ રાખવાના છીએ.

ટ્રમ્પનું આ આક્રમક વલણ એટલા માટે છે, કારણ કે ડૉલરની વૈશ્વિક સ્થિતિ નબળી પડી રહી હોય તેવું લાગે છે. 2025ના શરૂઆતના મહિનાઓમાં, ડૉલરનું મૂલ્ય 1973 પછી સૌથી વધુ ઘટ્યું છે. ટ્રમ્પની ટેરિફ અને સંરક્ષણવાદી નીતિઓએ વૈશ્વિક વેપાર અને ડૉલરની સ્થિરતા પર પણ પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે.

ટ્રમ્પે મંગળવારે તેમની આક્રમક વેપાર નીતિમાં ડૉલરને મોખરે રાખવાની વાત કરી. તેમણે કહ્યું, 'ડૉલરનું સ્ટાન્ડર્ડ ગુમાવવું એ એક યુદ્ધ, એક મોટું વિશ્વ યુદ્ધ હારવા જેવું હશે. આવી સ્થિતિમાં, આપણે હવે પહેલા જેવા દેશ નહીં રહીએ અને આપણે આવું થવા દઈશું નહીં.'

બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન, દક્ષિણ આફ્રિકા: આ દેશો ડૉલરની જગ્યાએ એક નવું સામાન્ય ચલણ લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, જેને 'BRICS યુનિટ' અથવા ડિજિટલ ચલણ તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે. ટ્રમ્પે આ અંગે કડક પ્રતિક્રિયા આપી છે. ટ્રમ્પે આજે BRICSના મહત્વપૂર્ણ સભ્ય બ્રાઝિલ પર 50 ટકા ટેરિફ લાદ્યો છે. આ ઉપરાંત, તેમણે બાકીના દેશોને ચેતવણી આપી છે.

નવા સભ્યો: ઇન્ડોનેશિયા, મલેશિયા, થાઇલેન્ડ, અલ્જેરિયા, બેલારુસ, કઝાકિસ્તાન, નાઇજીરીયા, તુર્કી, ઉઝબેકિસ્તાન, વગેરે પણ BRICSમાં જોડાઈ રહ્યા છે અને 'ડૉલર નહીં' તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.

જોકે, નવી BRICS ચલણ વિશે હજુ સુધી કંઈ સ્પષ્ટ નથી. ભારત આ મુદ્દા પર સાવધાનીપૂર્વક આગળ વધી રહ્યું છે. કારણ કે ભારત માટે BRICSના સૌથી મોટા દેશ ચીનની નીતિ પર વિશ્વાસ કરવો મુશ્કેલ છે.

અહીં તમને જણાવી દઈએ કે, BRICS+ (બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન, દક્ષિણ આફ્રિકા અને નવા સભ્યો) દેશો હવે વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. 2023માં, વૈશ્વિક GDPમાં BRICS+ દેશોનો હિસ્સો લગભગ 28 ટકા અને વૈશ્વિક વેપારમાં 23-26 ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે. આ દેશો ગ્લોબલ સાઉથના GDPના 63 ટકાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. જો આ દેશો ડૉલરનો ત્યાગ કરે છે, તો US ચલણ પર ભારે અસર પડી શકે છે.

રશિયાના નેતૃત્વ હેઠળ, આર્મેનિયા, અઝરબૈજાન, બેલારુસ, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, મોલ્ડોવા, તાજિકિસ્તાન, તુર્કમેનિસ્તાન, ઉઝબેકિસ્તાન, યુક્રેન વગેરે દેશોએ ભવિષ્યમાં ચુકવણી તરીકે ડૉલરનો શક્ય તેટલો ઓછો ઉપયોગ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ દેશો હવે પરસ્પર વેપારમાં તેમના સ્થાનિક ચલણ અથવા અન્ય વિકલ્પોનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે.

ચીને આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારમાં તેના યુઆનને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે અને રશિયા સાથે મળીને ડૉલરને બદલે સ્થાનિક ચલણમાં વેપાર વધાર્યો છે. બંને દેશોએ પોતાના ડિજિટલ ચલણ પ્લેટફોર્મ પણ વિકસાવ્યા છે. રશિયા, બ્રાઝિલ અને સાઉદી અરેબિયા સાથે યુઆનમાં વેપાર વધારી રહ્યું છે. આ બાજુ, રશિયાએ રૂબલ અને યુઆનમાં વેપાર પર ભાર મૂક્યો છે અને SWIFTથી અલગ સિસ્ટમ વિકસાવી રહ્યું છે.

ભારતે રશિયા અને અન્ય દેશો સાથે રૂપિયામાં વેપાર શરૂ કર્યો, જોકે તેનો 86 ટકા વેપાર હજુ પણ ડૉલરમાં છે. જોકે, ભારતે રૂપિયાની આંતરરાષ્ટ્રીય સ્વીકૃતિ વધારવા માટે ધીમે ધીમે ઘણા પગલાં લીધાં છે. જુલાઈ 2022માં, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)એ આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારમાં રૂપિયામાં ચુકવણી અને સમાધાનને મંજૂરી આપી, જેના હેઠળ 22 દેશોની બેંકોએ 92 ખાસ રૂપી વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટ્સ (SRVA) ખોલ્યા.

ભારતે UAE, સિંગાપોર અને બાંગ્લાદેશ જેવા દેશો સાથે રૂપિયામાં દ્વિપક્ષીય વેપાર કરાર કર્યા. જેમ કે UAEને ક્રૂડ ઓઈલ માટે રૂપિયામાં ચુકવણી. RBIએ FEMA નિયમોને ઉદાર બનાવ્યા, જેનાથી વિદેશી રોકાણકારોને રૂપિયામાં ખાતા અને વ્યવહારોની સુવિધા મળી શકે.

ભારત આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે UPI જેવી ડિજિટલ ચુકવણી પ્રણાલીઓને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે. PM નરેન્દ્ર મોદી સિંગાપોર, ફ્રાન્સ, નામિબિયા અને શ્રીલંકા જેવા દેશોમાં UPIની સ્વીકૃતિ વધારી રહ્યા છે.

આ પગલાં રૂપિયાની વૈશ્વિક માંગ વધારવા, ડૉલર પર નિર્ભરતા ઘટાડવા અને ભારતીય અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવા માટે છે.

આફ્રિકન દેશોએ પણ ડૉલરને બદલે સ્થાનિક ચલણમાં ચુકવણી પ્રણાલી વિકસાવવાનું શરૂ કર્યું છે, જેથી વેપાર સસ્તો અને મુક્ત બની શકે.

રશિયા, ઈરાન, ઉત્તર કોરિયા જેવા દેશો પર US પ્રતિબંધોને કારણે, તેઓ ડૉલરના નવા વિકલ્પો શોધી રહ્યા છે.

ઘણા દેશો US નીતિઓ અને ડૉલરની અસ્થિરતાથી તેમના અર્થતંત્રને બચાવવા માંગે છે. તેથી, તેઓ આર્થિક સાર્વભૌમત્વ શોધી રહ્યા છે, જેથી તેમને US પર નિર્ભર ન રહેવું પડે.

ડૉલરની વૈશ્વિક સર્વોચ્ચતાને પડકારવા માટે, BRICS, CIS, આફ્રિકા અને અન્ય ઘણા દેશો સંયુક્ત રીતે નવી ચલણો, ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ અને સ્થાનિક વેપાર પ્રણાલીઓ અપનાવી રહ્યા છે. આ ભયને સમજીને ટ્રમ્પનું આક્રમક વલણ સામે આવ્યું છે. નિષ્ણાતો માને છે કે, ડૉલરની સર્વોચ્ચતા હજુ સંપૂર્ણપણે સમાપ્ત થશે નહીં. પરંતુ તેની પકડ ચોક્કસપણે નબળી પડી રહી છે.