ભારતને એક ગરીબ દેશ માનવામાં આવતો હતો એ માન્યતા હવે જૂની થઇ ગઈ છે

ભારતને એક ગરીબ દેશ માનવામાં આવતો હતો એ માન્યતા હવે જૂની થઇ ગઈ છે. પ્રગતિના પંથ પર દરેક લોકોના વિકાસને પ્રાધાન્ય આપતું આપણું અર્થતંત્ર હવે ભૂતકાળના ભોરીંગોને ભાંગીને નવી દિશામાં અગ્રેસર બની રહ્યું છે અને તે વાત વર્લ્ડબેન્ક જેવી સંસ્થા પણ કહી રહી છે. ભારતભરના નગરો, શહેરો અને ગામડાઓમાં, લોકો તેમના રોજિંદા જીવન - ક્યાંક દુકાનો ખોલીન તો ક્યાંક બસ પકડીને, શાળાએ અને નાનામોટા ધંધા રોજગાર દ્વારા જીવનનર્વાહ કરે છે. જ્યારે આ દિનચર્યાઓ સામાન્ય લાગે છે, તે દેશમાં થઈ રહેલા મોટા ફેરફારોને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે. આમાંનો એક ફેરફાર વિશ્વ બેંકના નવા અહેવાલમાં દર્શાવવામાં આવ્યો છે: 2022-23માં ભારતમાં અત્યંત ગરીબી દર ઘટીને 5.3% થયો.

આનો અર્થ એ છે કે ખૂબ ઓછી આવક ધરાવતા લોકો ખુબ જ ઘટી ગયા છે. વિશ્વ બેંક અત્યંત ગરીબી માપવા માટે દરરોજ $૩ (2021ના ભાવમાં) ની ગરીબી રેખાનો ઉપયોગ કરે છે. 2011-12માં, દર 27.1% હતો, જે છેલ્લા દસ વર્ષમાં મોટો સુધારો દર્શાવે છે.

અહેવાલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે શહેરો અને ગામડાઓ બંનેમાં ગરીબીમાં ઘટાડો થયો છે. તે એમ પણ કહે છે કે પાંચ મોટા રાજ્યો - ઉત્તર પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ અને મધ્ય પ્રદેશ - માં 2011-12માં ગરીબીમાં રહેતા લોકોની સૌથી વધુ સંખ્યા હતી. આ જ રાજ્યોએ 2022-23 સુધીમાં સૌથી મોટો સુધારો પણ દર્શાવ્યો હતો જે સમગ્ર દેશ માટે પોઝિટિવ વાત સાબિત થઇ રહી છે.

વિશ્વ બેંકના મતે, મફત અથવા ઓછા ખર્ચે ખોરાક વિતરણ જેવા સરકારી કાર્યક્રમોએ ગરીબી ઘટાડવામાં મદદ કરી. આ પ્રયાસોએ ગામડાઓ અને શહેરોમાં ગરીબી વચ્ચેના અંતરને ઘટાડવામાં પણ મદદ કરી. તેમ છતાં, અહેવાલમાં ઉમેરાયું છે કે જો કોવિડ-19 રોગચાળો ન થયો હોત તો ભારતનું અર્થતંત્ર તેના સ્તરથી લગભગ 5% નીચે છે. જો વેપાર સમસ્યાઓ અને ફુગાવા જેવી વૈશ્વિક સમસ્યાઓ નિયંત્રણમાં રહે તો અર્થતંત્રને તેની સંપૂર્ણ તાકાત પર પાછા ફરવામાં 2027-28 સુધીનો સમય લાગી શકે છે.

આ આંકડા આપણને સમજવામાં મદદ કરે છે કે આપણે કેટલું આગળ આવ્યા છીએ અને હજુ શું કરવાની જરૂર છે. ઘણીવાર લાંબા ગાળાના નિર્ણયોને માર્ગદર્શન આપવા માટે આ પ્રકારના ડેટા જરૂરી છે. 5.3% નો ગરીબી દર પ્રગતિ દર્શાવે છે, પરંતુ તેનો અર્થ એ પણ છે કે ઘણા લોકોને હજુ પણ સહાયની જરૂર છે. જો આપણે આ પ્રગતિ ચાલુ રાખવા માંગીએ છીએ તો શિક્ષણ, આરોગ્ય અને રોજગાર સર્જન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતા કાર્યક્રમો મહત્વપૂર્ણ છે.

એ યાદ રાખવું પણ મહત્વપૂર્ણ છે કે રિપોર્ટમાં દરેક સંખ્યા વાસ્તવિક લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે - શાળામાં પ્રવેશ મેળવતો વિદ્યાર્થી, સ્વચ્છ પાણી મેળવતો પરિવાર, અથવા સ્થિર રોજગાર મેળવતો કાર્યકર. આ પરિવર્તનના વાસ્તવિક સંકેતો આપે છે.