વિશ્વભરના બજારોમાં ભારે ઉથલપાથલ વચ્ચે, ગ્લોબલ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ એક્સપર્ટ અને 'ધ ગ્લૂમ, બૂમ એન્ડ ડૂમ રિપોર્ટ'ના એડિટર માર્ક ફેબર માને છે કે ફક્ત ઇન્ડેક્સમાં રોકાણ કરવું હવે ફાયદાકારક રહેશે નહીં. જો રોકાણકારો 2025 માં વળતર ઇચ્છતા હોય, તો રોકાણકારોએ યોગ્ય શેરો સમજદારીપૂર્વક પસંદ કરવા પડશે.
પુનિત વાધવા સાથેના એક વિશિષ્ટ ઇન્ટરવ્યુમાં, ફેબરે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે યુએસ નીતિઓ બજારોને વધુને વધુ અસ્થિર બનાવી રહી છે, અને ભારત જેવી મોટી ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાઓ મૂલ્ય ગુમાવી રહી છે. આવા વાતાવરણમાં રોકાણ કેવી રીતે કરવું, કયા બજારો પર નજર રાખવી, અને શું સોના અને બિટકોઈન જેવા વિકલ્પો હજુ પણ નફાકારક છે - આ બધા પ્રશ્નો પર ફેબરે પોતાનો સ્પષ્ટ અભિપ્રાય આપ્યો. અહીં છે આ વાતચીતના અંશો
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની ટેરિફ નીતિએ બજાર પર કેટલી અસર કરી છે? શું વૈશ્વિક બજારોમાં વધુ આંચકા આવશે?
આ વર્ષે ઘણી વિદેશી ચલણો, ખાસ કરીને યેન અને સ્વિસ ફ્રેંક સામે ડોલર નબળો પડ્યો છે. તે કિંમતી ધાતુઓ સામે પણ નબળું પડી ગયું છે. ટેરિફ એટલે કે કસ્ટમ ડ્યુટી ડોલર માટે ફાયદાકારક નથી. ડોલરના ઘટાડાનું સીધું કારણ ટેરિફ છે કે બીજું કંઈક છે તે કહેવું મુશ્કેલ છે, પરંતુ એ ચોક્કસ છે કે ટેરિફ ડોલરને નુકસાન પહોંચાડે છે.
જ્યાં સુધી આઘાતજનક બાબતોની વાત છે, હા - આપણને આગળ વધુ આશ્ચર્ય જોવા મળી શકે છે. ટ્રમ્પ યોગ્ય તૈયારી વિના નિર્ણયો લે છે, અને પછીથી તેમના સલાહકારો અથવા શ્રીમંત દાતાઓની વાત સાંભળીને તેમને બદલી નાખે છે. આના કારણે બજારમાં ઘણી અસ્થિરતા જોવા મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ડિસેમ્બરથી એપ્રિલની શરૂઆતમાં ટેસ્લાના શેરમાં 63%નો ઘટાડો થયો હતો પરંતુ પછી લગભગ 40% ની તીવ્ર તેજીનો આનંદ માણ્યો હતો. આ પ્રકારની ઉથલપાથલ ચાલુ રહેશે.
શું તમને લાગે છે કે ભવિષ્યમાં પણ બજારમાં આવી જ અસ્થિરતા ચાલુ રહેશે?
બિલકુલ વૈશ્વિક બજારોમાં વધઘટ થશે. ટ્રમ્પની નીતિઓ સતત બદલાતી રહે છે, અને તેમના નિર્ણયો ઘણી બધી બહારની સલાહથી પ્રભાવિત થાય છે. આનાથી રોકાણકારોમાં મૂંઝવણ અને અનિશ્ચિતતા વધે છે, અને તે બજારની અસ્થિરતાનું મુખ્ય કારણ છે.
આગામી 6 થી 12 મહિનામાં યુએસ ફેડરલ રિઝર્વ કયા પગલાં લઈ શકે છે?
આ અમેરિકન અર્થતંત્રની સ્થિતિ અને ફુગાવા પર નિર્ભર રહેશે. પરંતુ મારા મતે ફેડરલ રિઝર્વ વ્યાજ દરમાં ઘટાડો કરશે. જોકે, આનાથી ખાતરી થતી નથી કે લાંબા ગાળાના વ્યાજ દરોમાં પણ ઘટાડો થશે. બોન્ડ માર્કેટ ફેડના ઘટાડાને સારી રીતે લેતું નથી.
2025 માં કોણ સારું પ્રદર્શન કરશે - વિકસિત બજારો કે ઉભરતા બજારો?
મને લાગે છે કે 2025 માં ઉભરતા બજારો અમેરિકા કરતાં વધુ સારી કામગીરી કરશે. યુરોપ અમેરિકા કરતાં પણ વધુ સારું પ્રદર્શન કરી શકે છે. આનું એક મુખ્ય કારણ ડોલરનું સતત નબળું પડવું છે. ડોલરના ઘટાડાથી અન્ય અર્થતંત્રોને સીધો ફાયદો થાય છે.
આ સંદર્ભમાં તમે ભારતને કેવી રીતે જુઓ છો?
મને ભારતીય બજાર ખૂબ મોંઘુ લાગે છે. હા, થોડા શેર સસ્તા હોઈ શકે છે, પરંતુ એકંદરે મને અન્ય ઉભરતા બજારોમાં વધુ સારી કિંમત મળે છે. તાજેતરમાં, બ્રાઝિલ, કોલંબિયા જેવા લેટિન અમેરિકન બજારો અને હોંગકોંગ જેવા દક્ષિણ એશિયાઈ બજારોએ અમેરિકા કરતાં વધુ સારો દેખાવ કર્યો છે. હાલમાં, મને ભારત કરતાં ઇન્ડોનેશિયા, થાઇલેન્ડ અને મલેશિયા જેવા બજારો વધુ આકર્ષક લાગે છે.
તો શું ભારતીય રોકાણકારોએ તેજી દરમિયાન બહાર નીકળી જવું જોઈએ?
આ તમારા રોકાણના ઉદ્દેશ્ય અને સમયમર્યાદા પર આધાર રાખે છે. પરંતુ મને નથી લાગતું કે આગામી 12 મહિનામાં ભારતીય શેરબજાર ખૂબ ઊંચું વળતર આપશે. તેથી, તક મળે ત્યારે સાવધ રહેવું અને બહાર નીકળવું એ એક વ્યવહારુ વિચાર હોઈ શકે છે.
આ સમયે સમજદાર રોકાણ વ્યૂહરચના શું હોઈ શકે?
આપણે ખૂબ જ સાવધ રહેવું જોઈએ કારણ કે આપણે એક મોટા એસેટ બબલની વચ્ચે છીએ. છેલ્લા 30-40 વર્ષોમાં લગભગ દરેક વસ્તુ મોંઘી થઈ ગઈ છે - પછી ભલે તે રિયલ એસ્ટેટ હોય, કલા હોય, સંગ્રહયોગ્ય વસ્તુઓ હોય, સોનું હોય, ચાંદી હોય, શેર હોય કે બોન્ડ હોય. હવે એવું નહીં બને કે દરેક જગ્યાએથી પૈસા કમાઈ શકાય.
હા, કેટલાક ક્ષેત્રોમાં હજુ પણ મૂલ્ય બાકી છે. યુએસ શેર મોંઘા છે, પરંતુ સોના સંબંધિત કંપનીઓ, હેલ્થ કેયર અને ફાર્મા શેર હજુ પણ સસ્તા મૂલ્યાંકન પર ઉપલબ્ધ છે. તાજેતરની તેજી છતાં, એશિયા અને લેટિન અમેરિકાની કેટલીક બેંકો પણ સારી કિંમત ઓફર કરી રહી છે. એટલા માટે હું કહું છું કે હવે ઇન્ડેક્સમાં રોકાણ કરવા કરતાં યોગ્ય શેરો પસંદ કરવા વધુ સારું છે. ઇન્ડેક્સનું પ્રદર્શન સરેરાશ હોઈ શકે છે, પરંતુ જે લોકો સમજદારીપૂર્વક શેર પસંદ કરે છે તેઓ સારું વળતર મેળવી શકે છે.
કોવિડના નવા સ્ટ્રેનની ચર્ચા થઈ રહી છે, શું તે બજારમાં ઘટાડો લાવી શકે છે?
મને નથી લાગતું કે બજાર કોવિડના નવા પ્રકાર વિશે ખૂબ ચિંતિત છે. વાસ્તવિક પ્રશ્ન એ છે કે સરકારો કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપશે. જો સરકારો ફરીથી લોકડાઉન અથવા ભારે પ્રતિબંધો લાદે છે, તો તેની ચોક્કસપણે બજાર પર અસર પડશે. પરંતુ ફક્ત વાયરસની હાજરી જ નહીં પરંતુ સરકારી નીતિ પણ ફરક પાડે છે.
ચીન વિશે તમારો શું અભિપ્રાય છે?
પશ્ચિમી મીડિયા ચીન વિશે ઘણા નકારાત્મક સમાચાર બતાવે છે, પરંતુ વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ એટલી ખરાબ નથી. હા, ચીનનો વિકાસ દર હવે 8-12% નથી રહ્યો કારણ કે વસ્તી ઘટી રહી છે, પરંતુ ચીન હજુ પણ ટેકનોલોજી, ઓટોમેશન, રોબોટિક્સ અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ ક્ષેત્રમાં પ્રગતિ કરી રહ્યું છે.
મને લાગે છે કે ચીન અને હોંગકોંગના શેરબજાર હવે ઘટાડાના તળિયે પહોંચી ગયા છે અને હવે ત્યાંથી ધીમે ધીમે સુધારો થઈ શકે છે.
શું વિદેશી રોકાણ ફરી ચીનમાં પાછું આવશે?
કેટલાક રોકાણો પાછા આવશે, પરંતુ વિદેશી સંસ્થાઓ હજુ પણ સાવધ છે. એવો ભય છે કે ટ્રમ્પ ફરીથી એવો નિયમ લાવી શકે છે કે વિદેશી રોકાણકારો ચીની સંપત્તિ ખરીદી શકશે નહીં. જો આવું થશે, તો તે એક મોટો આંચકો હશે. આમ છતાં, મારા મતે ચીન અને હોંગકોંગના શેરોમાં હજુ પણ સારું મૂલ્ય છે.
સોના અને બિટકોઈનની વાત કરીએ તો, શું ભવિષ્યમાં પણ તેમાં વધારો થતો રહેશે?
હું છેલ્લા 40 વર્ષથી રોકાણકારોને સોનું રાખવાની સલાહ આપી રહ્યો છું અને હજુ પણ માનું છું કે દરેક જવાબદાર રોકાણકારે કિંમતી ધાતુઓમાં થોડો હિસ્સો રાખવો જોઈએ. હાલમાં સોનું મોંઘુ છે, પરંતુ ચાંદી અને ખાસ કરીને પ્લેટિનમ સોના કરતાં ઘણું સસ્તું છે. જો હું આજે ખરીદી કરું તો પ્લેટિનમ ખરીદીશ.
10.jpg)
4.jpg)
15.jpg)
