મહારાષ્ટ્રના રાજકારણનું સ્વરૂપ એવું છે કે ક્યાંક સસ્પેન્સ છે.. તો ક્યાંક 90 ડિગ્રીનો વળાંક છે. અહીં ઘટનાઓ ફિલ્મની સ્ક્રિપ્ટની જેમ બનતી હોય છે. આ વખતે પણ એવું જ બન્યું છે. જે બન્યું તેણે મરાઠાલેન્ડના રાજકીય દ્રશ્યને હચમચાવી નાખ્યું. લગભગ 20 વર્ષ પહેલાં શિવસેનાથી અલગ થઈને મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેનાની રચના કરનારા રાજ ઠાકરેએ હવે ઉદ્ધવ ઠાકરે સાથે હાથ મિલાવ્યા છે. 5 જુલાઈએ મુંબઈમાં એક રેલી યોજાઈ હતી. બંને ભાઈઓ એક જ મંચ પર જોવા મળ્યા હતા. મરાઠા રાજકારણના ચાહકો માટે આ માત્ર ભાવનાત્મક ક્ષણ નહોતી. મરાઠી ઓળખ અને સત્તા માટે એક નવી લડાઈ પણ શરૂ થઈ હતી. પરંતુ રસપ્રદ પ્રશ્ન એ છે કે તેમના ગઠબંધનને કારણે કોને નુકસાન થયું.
હકીકતમાં, મહારાષ્ટ્રના રાજકારણ પર નજર રાખનારા નિષ્ણાતો માને છે કે, આ વખતે આ ગઠબંધન ફક્ત પ્રતીકાત્મક લાગતું નથી. જ્યારે રાજ ઠાકરેએ શિવસેના છોડી ત્યારે બાલ ઠાકરે જીવિત હતા. હવે તેમના મૃત્યુના 13 વર્ષ પછી, પરિવાર એક થઈ રહ્યો છે. 2009માં મનસેને 13 બેઠકો મળી હતી, પરંતુ 2024માં પાર્ટી શૂન્ય થઈ ગઈ. રાજના પુત્ર અમિત ઠાકરે પણ ત્રીજા સ્થાને રહ્યા. ઉદ્ધવની શિવસેના પણ નબળી પડી છે. 95માંથી માત્ર 20 બેઠકો જીતી શકી. એટલે કે બંનેનો ચૂંટણી ગ્રાફ ઘટ્યો. આ બધું છતાં, ઠાકરે પરિવારની એ તાકાત છે કે જે હજુ પણ રસ્તાઓ પર વાતાવરણ બનાવી શકે છે.
BJPને હાલમાં રાજ-ઉદ્ધવ જોડીથી કોઈ મોટું નુકસાન દેખાતું નથી. નિષ્ણાતો સીધા એમ જ માની રહ્યા છે કે, DyCM એકનાથ શિંદે સૌથી મોટો ખતરો છે. તે પછી જ વિપક્ષને નુકસાન થવાનું શરૂ થશે. DyCM એકનાથ શિંદેને BJP દ્વારા પ્રમોટ કરવામાં આવ્યા હશે, પરંતુ તેઓ મરાઠી ઓળખના રાજકારણમાં પ્રભાવશાળી લાગતા નથી. મહારાષ્ટ્રના જ એક નિષ્ણાતે તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે, હવે જ્યારે ઠાકરે પરિવાર ફરીથી એક થઈ ગયો છે, ત્યારે જનતા તૂટેલા પરિવારને બદલે જોડાયેલા ઘરનું ચિત્ર પસંદ કરી રહી છે.
સરકાર દ્વારા તાજેતરમાં ત્રણ ભાષા નીતિ પાછી ખેંચી લેવાને પણ ઠાકરે પરિવારના દબાણનું પરિણામ માનવામાં આવી રહ્યું છે. હવે આગળનો પ્રશ્ન એ પણ છે કે, શું ઠાકરે બંધુઓની જોડી BJPની હિન્દુત્વની રાજનીતિને પડકાર આપી શકે છે? આનો જવાબ આપવો થોડો વહેલો ગણાશે. મુસ્લિમો BJP માટે પડકાર છે, મરાઠી ગૌરવ માટે નહીં. તેવી જ રીતે, ઠાકરે પરિવાર માટે, એક બિહારી હિન્દુ મરાઠી મુસ્લિમ કરતાં વધુ વિશ્વસનીય હશે. એટલે કે, બંને આ શ્રેણીમાં બહુ દૂર નથી.
હવે એક બીજું પાસું પણ છે જે કોંગ્રેસને ચિંતા કરવા જેવું છે. મહારાષ્ટ્રમાં વિપક્ષ માટે જગ્યા હાલમાં ખાલી છે. જો આ બંને સાથે મળીને તે જગ્યા ભરવાનું શરૂ કરે છે, તો તેઓ કોંગ્રેસ માટે એક મોટો પડકાર બની શકે છે. પરંતુ મરાઠી ઓળખનું રાજકારણ માત્ર એક હદ સુધી અસરકારક રહેશે. જલદી આ રાજકારણ ગુજરાતી અને હિન્દી ભાષી મતદારોને અલગ કરવાનું શરૂ કરશે, ત્યારે સમાન પ્રતિ-ધ્રુવીકરણ પણ થઈ શકે છે. એ પણ સાચું છે કે, મરાઠી લોકો પણ તેમના બાળકોને અંગ્રેજી શાળાઓમાં શિક્ષણ આપવા માંગે છે.
એકંદરે, ઠાકરે પરિવાર હાલમાં વાતાવરણ બનાવવામાં સફળ થઈ રહ્યો હોય તેવું લાગે છે. આ વાતાવરણ કેટલો સમય ચાલશે તે આગાહી કરવી મુશ્કેલ છે. ભાષા વિરુદ્ધ મરાઠી ઓળખનું રાજકારણ પહેલા પણ થયું છે. મહારાષ્ટ્રમાં આ પરિવારનું પુનરાગમન ચાહકો માટે એક સુખદ ક્ષણ છે. ચૂંટણીમાં આ કેવું દેખાશે તેનો જવાબ પણ સમય પાસે હશે.
15.jpg)
